Νομικό πλαίσιο φορολογίας κληρονομιών στην Ελλάδα
1. Η φορολογική υποχρέωση που απορρέει από την κληρονομία:
1.α. Σύμφωνα με τον Κώδικα Κληρονομιών, Δωρεών και γονικών παροχών (ν. 2961/2001), αντικείμενο του φόρου κληρονομίας στην Ελλάδα είναι:
α) Η κείμενη στην Ελλάδα (κινητή ή ακίνητη) περιουσία, η οποία ανήκει είτε σε ημεδαπούς, είτε σε αλλοδαπούς.
β) Η κείμενη στην αλλοδαπή κινητή περιουσία (ενσώματη ή ασώματη) Έλληνα υπηκόου, που έχει την κατοικία του οπουδήποτε, καθώς και αλλοδαπού που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα.
Συνακόλουθα, σε ελληνικό φόρο κληρονομίας υπόκειται η περιουσία, κινητή ή ακίνητη που βρίσκεται στην Ελλάδα είτε ανήκει σε Έλληνα είτε σε αλλοδαπό. Επίσης, σε φόρο κληρονομίας υπόκειται η κινητή μόνο περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή είτε ανήκει σε Έλληνα υπήκοο, που διαμένει στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, είτε σε αλλοδαπό που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα.
Να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με την Ελληνική Διοίκηση, γίνεται παγίως δεκτό, ότι η τυχόν απόκτηση από τον αποθανόντα και αλλοδαπής ιθαγένειας (παράλληλα με την ελληνική), δεν επηρεάζει την υπαγωγή της κληρονομίας στον ελληνικό φόρο κληρονομίας.
1.β. Αναφορικά με τις προβλεπόμενες απαλλαγές και εκπτώσεις από το φόρο κληρονομίας, λεκτέα είναι τα εξής:
Σύμφωνα με το άρθρο 25 παρ. 2 περίπτωση ε’ του ως άνω Κώδικα απαλλάσσεται από το φόρο κληρονομίας η κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή Έλληνα υπηκόου που είναι εγκατεστημένος σε αυτή για τουλάχιστον δέκα (10) συναπτά έτη.
Επίσης, στην κτήση αιτία θανάτου, που αποτελεί τη βάση υπολογισμού του φόρου κληρονομίας, συνυπολογίζονται οι δωρεές (εν ζωή ή αιτία θανάτου) και οι γονικές παροχές προς τον ίδιο κληρονόμο, οι οποίες έχουν γίνει μέχρι 15 χρόνια πριν. Να σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις αυτές, ήτοι στις περιπτώσεις συνυπολογισμού στην κτήση αιτία θανάτου προγενέστερων δωρεών και γονικών παροχών, για την αποφυγή της διπλής φορολογίας, από το φόρο κληρονομίας εκπίπτεται ο φόρος που αναλογεί στις δωρεές/γονικές παροχές.
Τέλος, να σημειωθεί ότι από το φόρο που προκύπτει για το σύνολο της αξίας της κληρονομιαίας περιουσίας, εκπίπτεται ο φόρος που αποδεδειγμένα καταβλήθηκε ή αυτός που οριστικά και τελεσίδικα βεβαιώθηκε στο αλλοδαπό κράτος για την κινητή περιουσία που βρίσκεται σε αυτό και μέχρι το ποσό του φόρου που αναλογεί για την περιουσία που βρίσκεται σε καθένα αλλοδαπό κράτος (άρθρο 32 του Κώδικα-tax credit).
2. Ως προς τη διαδικασία υποβολής δήλωσης κληρονομίας:
2.α. Υπόχρεος σε υποβολή δήλωσης κληρονομίας είναι ο κληρονόμος. Η δήλωση υποβάλλεται εγγράφως από τον κληρονόμο ή τον πληρεξούσιο αυτού ενώπιον του Προϊσταμένου της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας, εν προκειμένω η ΔΟΥ κατοίκων εξωτερικού.
2.β. Ο χρόνος υποβολής της δήλωσης φόρου κληρονομίας καθορίζεται σε:
α) 6 μήνες, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην ημεδαπή, και
β) 1 έτος, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην αλλοδαπή ή αν ο κληρονόμος έμενε στην αλλοδαπή κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου.
Να σημειωθεί ότι η ως άνω προθεσμία για την υποβολή δήλωσης αρχίζει:
α) από το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου, για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους,
β) από τη δημοσίευση της διαθήκης, για τους εκ διαθήκης κληρονόμους ή κληροδόχους.
2.γ. Αναφορικά με το περιεχόμενο της δήλωσης κληρονομίας, αναγράφονται σε αυτή τα κάτωθι:
α) τα πλήρη τα στοιχεία του κληρονομουμένου, όλων των κληρονόμων ή κληροδόχων και αυτού που δηλώνει,
β) τα στοιχεία της διαθήκης, εφόσον ο κληρονομούμενος κατέλειπε διαθήκη,
γ) Τα αντικείμενα, είτε φορολογούνται είτε όχι, της κληρονομίας, της κληρονομικής μερίδας και κληροδοσίας με προσδιορισμό του είδους και της αξίας καθενός από αυτά και ακόμη προκειμένου:
αα) για ακίνητα, η τοποθεσία, η νόμιμη αιτία και ο τίτλος κτήσης αυτών από τον κληρονομούμενο και, αν αυτά είναι εκμισθωμένα, το συμφωνημένο μηνιαίο μίσθωμα και το μισθωτήριο συμβόλαιο που τυχόν υπάρχει,
ββ) για κινητά, ο τόπος στον οποίο αυτά βρίσκονται κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου και, όταν αυτά είναι ασφαλισμένα κατά κινδύνων κλοπής ή πυρκαγιάς και λοιπών κινδύνων, πρέπει να αναγράφονται τα στοιχεία του σχετικού ασφαλιστηρίου συμβολαίου και η αξία που συμφωνήθηκε σε αυτό,
γγ) για απαιτήσεις, η χρονολογία και το είδος των τίτλων, τα ονόματα και η κατοικία των οφειλετών και τα οφειλόμενα ποσά για το κεφάλαιο, καθώς και για τους τόκους που οφείλονται μέχρι το θάνατο του κληρονομουμένου,
δ) οι δωρεές εν ζωή και οι γονικές παροχές που έγιναν από τον κληρονομούμενο προς τους κληρονόμους και κληροδόχους, καθώς και οι προίκες που συστάθηκαν υπέρ αυτών,
ε) τα χρέη και βάρη της κληρονομίας,
στ) οι επικαρπίες τις οποίες ασκούσε ο κληρονομούμενος,
ζ) βεβαίωση αυτού που υποβάλλει τη δήλωση ότι, από όσο γνωρίζει, στη δήλωση περιλαμβάνεται όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία, η οποία περιέρχεται στον υπόχρεο, καθώς και όλες οι δωρεές, γονικές παροχές και προίκες που συστάθηκαν προς αυτόν.
η) ο αριθμός φορολογικού μητρώου του υπόχρεου σε φόρο και του κληρονομούμενου.
Επίσης, με τη δήλωση αυτή, οι υπόχρεοι κληρονόμοι διορίζουν αντίκλητο, ο οποίος έχει την κατοικία του στην έδρα του προϊσταμένου της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας.
3. Ιδίως ως προς την υποχρέωση δήλωσης των κοινών λογαριασμών στην υποβαλλόμενη δήλωση κληρονομίας.
3.α. Σύμφωνα με το άρθρο 67 παρ.1 του ως άνω Κώδικα («Περιεχόμενο της δήλωσης κληρονομιών»):
«1. Στη δήλωση, η οποία συντάσσεται σε έντυπο που παρέχεται δωρεάν από
την Υπηρεσία, αναγράφονται λεπτομερώς, εκτός από τις άλλες λεπτομέρειες
που είναι αναγκαίες για τον καθορισμό του φόρου και τα ακόλουθα:
γ) Τα αντικείμενα, είτε φορολογούνται είτε όχι, της κληρονομίας, της κληρονομικής μερίδας και κληροδοσίας με προσδιορισμό του είδους και της αξίας καθενός από αυτά και ακόμη προκειμένου: αα) για ακίνητα, ….., ββ) για κινητά,……..»
Περαιτέρω, σύμφωνα με τις ερμηνευτικές οδηγίες της ΠΟΛ 1274/2001:
«Οι δηλώσεις φορολογίας κληρονομιών και δωρεών – γονικών παροχών υποβάλλονται σε κάθε περίπτωση υποχρέωσης υποβολής δήλωσης, ανεξάρτητα από το αντικείμενο φορολογίας» (ΠΟΛ 1274/2001, άρθρο 2 παρ.2).
3.β. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι κληρονόμοι του θανόντος υποχρεούνται να συμπεριλάβουν στη δήλωση φόρου κληρονομίας όλα τα στοιχεία της κληρονομίας, είτε αυτά φορολογούνται είτε απαλλάσσονται από το φόρο, επομένως και το ποσό του κοινού λογαριασμού στον οποίο είχε τυχόν προστεθεί ο όρος του άρθρου 2 Ν. 5638/1932.
Μάλιστα, σύμφωνα με την πρακτική που ακολουθείται από τη Διοίκηση, η δήλωση φόρου κληρονομίας πρέπει να περιλαμβάνει το υπόλοιπο του κοινού λογαριασμού κατά την ημέρα θανάτου του συνδικαιούχου. Επίσης, η δήλωση αυτή πρέπει να συνοδεύεται από βεβαίωση της οικείας τράπεζας (ή/και τη σύμβαση ανοίγματος λογαριασμού) ότι στον λογαριασμό αυτό έχει τεθεί ο πρόσθετος όρος ότι σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των συνδικαιούχων το υπόλοιπο περιέρχεται στους λοιπούς συνδικαιούχους απαλλαγμένο από φόρο κληρονομίας ή άλλο τέλος.
Τέλος, να σημειωθεί ότι σε περίπτωση μη δήλωσης των ως άνω απαλλασσόμενων από φόρο κληρονομίας υπολοίπων τραπεζικών λογαριασμών, προβλέπεται πρόστιμο περί ελλιπούς δήλωσης πληροφοριακού χαρακτήρα ποσού 100 ευρώ (άρθρο 54 παρ. 1 (α’) σε συνδυασμό με την παρ. 2(α’) του ν. 4174/2013).