Ευθύνη μετόχου Α.Ε. έναντι του Δημοσίου
Με το νόμο 4174/2013 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας), άρθρο 50, προβλεπόταν η αλληλέγγυα ευθύνη των μετόχων με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% για τη καταβολή οφειλόμενων φορολογικών υποχρεώσεων (παρακρατούμενοι και επιρριπτόμενοι φόροι) μιας εταιρείας στο Ελληνικό Δημόσιο κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσής της.
Ειδικότερα στο άρθρο 50 παρ. 3 και 4 του Ν. 4174/2013 προβλεπόταν ότι:
- Αν κατά το χρόνο διάλυσης νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας δεν έχουν εξοφληθεί όλες οι φορολογικές υποχρεώσεις του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, περιλαμβανόμενων των παρακρατούμενων και επιρριπτόμενων φόρων, οι κατά το χρόνο διάλυσης αυτών μέτοχοι ή εταίροι “κεφαλαιουχικών εταιρειών” με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον «δέκα (10%) τοις εκατό» ευθύνονται αλληλεγγύως με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή του οφειλόμενου φόρου, μέχρι του ποσού των αναληφθέντων κερδών ή απολήψεων σε μετρητά ή σε είδος λόγω της ιδιότητας του μετόχου ή εταίρου κατά τα τρία (3) τελευταία έτη προ της λύσης.
- Ευθύνεται αλληλεγγύως με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή του οφειλόμενου και μη εξοφληθέντος φόρου κατά τη λύση του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, και κάθε πρόσωπο που υπήρξε μέτοχος ή εταίρος “κεφαλαιουχικών εταιρειών” και αυτού με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον «δέκα τοις εκατό (10%)», κατά τα τρία (3) τελευταία έτη πριν τη λύση του μέχρι του ποσού των αναληφθέντων “εντός της ως άνω τριετίας” κερδών ή απολήψεων σε μετρητά ή σε είδος λόγω της ιδιότητας του μετόχου ή εταίρου και εφόσον η οφειλή αφορά την περίοδο, στην οποία το εν λόγω πρόσωπο ήταν μέτοχος ή εταίρος.
Με το νόμο 4646/2019 άρθρο 67 παρ. 3 οι παραπάνω προβλέψεις καταργήθηκαν και πλέον σύμφωνα με το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο, δηλαδή τον νέο Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, όπως έχει τροποποιηθεί με το ν. 4987/2022, δεν προβλέπεται ευθύνη του μετόχου για την καταβολή οφειλόμενων φορολογικών υποχρεώσεων μιας εταιρείας κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσής της.
Αντίστοιχη νομοθετική πρόβλεψη υπήρχε και ως προς τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις της εταιρείας, οι οποίες βάρυναν τον μέτοχο. Πιο συγκεκριμένα, με το νόμο 4321/2015 καθιερώθηκε η αλληλέγγυα ευθύνη των μετόχων με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% για την καταβολή οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών μιας εταιρείας στο Ελληνικό Δημόσιο κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσής της.
Ειδικότερα στο άρθρο 31 παρ. 2 του Ν. 4321/2015 (ΦΕΚ Β 32/21.03.2015) προβλεπόταν συγκεκριμένα ότι:
- Αν κατά το χρόνο διάλυσης νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας δεν έχουν εξοφληθεί όλες οι υποχρεώσεις του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, οι, κατά το χρόνο διάλυσης αυτών, μέτοχοι ή εταίροι κεφαλαιουχικών εταιρειών με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον δέκα (10%) τοις εκατό ευθύνονται αλληλεγγύως και εις ολόκληρο με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, προσθετών τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων. Επίσης και κάθε πρόσωπο που υπήρξε μέτοχος ή εταίρος κεφαλαιουχικών εταιρειών με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον δέκα (10%) τοις εκατό, ευθύνεται αλληλεγγύως και εις ολόκληρο με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, προσθετών τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων, που δημιουργήθηκαν κατά τη χρονική περίοδο της ιδιότητας του μετόχου ή εταίρου. Οι ρυθμίσεις της παραγράφου αυτής δεν ισχύουν για νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών ή αναγνωρισμένο χρηματιστήριο σε άλλο κράτος – μέλος της Ε.Ε.
- Τα πρόσωπα που κατά τις διατάξεις του παρόντος άρθρου ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα για τις οφειλές νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας προς Φ.Κ.Α., κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατό να εξοφλήσουν αυτοτελώς τις οφειλές του νομικού προσώπου προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (Φ.Κ.Α.), που υπήρχαν κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους, καθώς και αυτές που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσής τους. Στην περίπτωση αυτή αναστέλλεται η λήψη ή η εκτέλεση κάθε αναγκαστικού μέτρου σε βάρος τους και χορηγείται σε αυτούς αποδεικτικό ασφαλιστικής ενημερότητας για κάθε χρήση.
- Πρόσωπα ευθυνόμενα για την καταβολή ασφαλιστικών οφειλών εκ μέρους του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, σύμφωνα με το παρόν άρθρο, δύνανται να ασκήσουν έναντι των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, παράλληλα με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα, οποιοδήποτε δικαίωμα θα είχε στη διάθεσή του το νομικό πρόσωπο ή η νομική οντότητα.
Πλέον, με το άρθρο 28 Ν.4403/2016 (ΦΕΚ Α 125/07.07.2016), και αυτή η πρόβλεψη καταργήθηκε και συνεπώς, με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, δεν υφίσταται ευθύνη του μετόχου για την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών μιας εταιρείας κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσής της.
Σε ό,τι αφορά, τέλος, στην ευθύνη του μετόχου έναντι τρίτων, επισημαίνεται ότι σύμφωνα, με τις ειδικότερες διατάξεις Εμπορικού Δικαίου, που διέπουν την λειτουργία των κεφαλαιουχικών εταιρειών, όπου και νοείται το σχετικό ερώτημα για την ευθύνη του μετόχου έναντι των τρίτων (ενδεικτικά ν. 4548/2018 για ΑΕ, ν. 3190/1955 για ΕΠΕ, ν. 4072/2012 για ΙΚΕ), δεν προβλέπεται ευθύνη του μοναδικού μετόχου/εταίρου σε περιπτώσεις κεφαλαιουχικών, ούτε ακόμη και μονοπρόσωπων κεφαλαιουχικών εταιρειών εκ μόνου, ενδεχομένως, του λόγου ότι υφίσταται συγκέντρωση του μετοχικού/εταιρικού κεφαλαίου σε ένα μόνο πρόσωπο, γιατί ο σκοπός ίδρυσής τους είναι ακριβώς η αυτοτελής ευθύνη του νομικού προσώπου της εταιρείας για τις υποχρεώσεις της.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ενδεχόμενο προσωπικής ευθύνης του προσώπου αυτού (μοναδικού μετόχου/εταίρου) για τις υποχρεώσεις της εταιρείας τελεί υπό τις προϋποθέσεις άρσης της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου, δηλαδή της ανατροπής του θεσμού της νομικής προσωπικότητας μιας κεφαλαιουχικής εταιρείας, σύμφωνα με τον οποίο το νομικό πρόσωπο έχει αυτοτέλεια σε σχέση με τα πρόσωπα που το αποτελούν. Με την άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου, μετακυλίεται, η ευθύνη από την εταιρεία στους μετόχου/στον μέτοχο. Πρόκειται για εξαίρεση στην λειτουργία και ευθύνη του νομικού προσώπου, η οποία όμως, τελεί υπό ιδιαίτερες και σοβαρές ή εξαιρετικές προϋποθέσεων, όπως, κατά τη νομολογία έχει κριθεί ότι είναι: α) Η χρήση του νομικού προσώπου ως παρένθετου προσώπου, β) Η ύπαρξη κυρίαρχου μετόχου, ο οποίος δεσπόζει με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο, γ) Η κατάχρηση θεσμού, δηλαδή όταν ο κυρίαρχος εταίρος χρησιμοποιεί τη νομική προσωπικότητα για καταστρατήγηση του νόμου ή για να προκαλέσει δολίως ζημία σε τρίτο ή για να αποφύγει την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται η δικαστική διάγνωση της συνδρομής των προϋποθέσεων αυτών και συνεπώς η έκδοση δικαστικής απόφασης, για την οποία προαπαιτείται η άσκηση αγωγής, που συνήθως μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά δυσχερές να τεκμηριωθεί επαρκώς.
* Οι πληροφορίες είναι ακριβείς με βάση τα δεδομένα που είναι γνωστά στον συγγραφεά κατά τον χρόνο σύνταξης του άρθρου. Δεν έχουμε υποχρέωση να επικαιροποιούμε τα αναρτημένα άρθρα. Η δικηγορική μας εταρεία δεν αναλαμβάνει ευθύνη έναντι οποιουδήποτε τρίτου που δεν είναι πελάτης και δεν έχει υπογράψει τους όρους συνεργασίας μας.