Επίσχεση εργασίας
Με τη σύμβαση εργασίας ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να παρέχει για ορισμένο ή αόριστο χρόνο την εργασία του στον εργοδότη και αυτός να καταβάλει το συμφωνημένο μισθό.
Αν ο εργοδότης καθυστερεί να καταβάλει τις αποδοχές που οφείλει στον μισθωτό, τότε αυτός έχει το δικαίωμα να ασκήσει το δικαίωμα της επίσχεσης εργασίας, δηλαδή να αρνηθεί να παρέχει την εργασία του έως ότου πληρωθεί τις καθυστερούμενες αποδοχές του, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο α. 325 ΑΚ. Πρόκειται για ατομικό δικαίωμα του εργαζομένου, το οποίο έχει σκοπό να εξαναγκάσει τον εργοδότη να καταβάλει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τον μισθωτό. Η δήλωση επίσχεσης εργασίας καταρτίζεται άτυπα και ισχύει αφότου περιέλθει σε γνώση του δανειστή.
Αποτέλεσμα του δικαιώματος επίσχεσης είναι να περιέλθει ο εργοδότης σε κατάσταση υπερημερίας (4682/2004 ΕφΑθ). Συνεπεία τούτου, ο μισθωτός δικαιούται να απαιτήσει το μισθό του για όλο το χρονικό διάστημα της επίσχεσης χωρίς να είναι υποχρεωμένος να παράσχει την εργασία του σε άλλο χρόνο και ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει το μισθό στον εργαζόμενο, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο α. 656 ΑΚ. Ωστόσο το δικαίωμα επίσχεσης δεν είναι απεριόριστο και η άσκησή του πρέπει να γίνεται μέσα στα όρια της καλής πίστης, των συναλλακτικών ηθών και μόνο για την εξυπηρέτηση του σκοπού για τον οποίο θεσπίστηκε. Ο εργαζόμενος που ασκεί το δικαίωμα της επίσχεσης πρέπει με αυτό να επιδιώκει την ικανοποίηση της αξίωσης του για καταβολή των οφειλόμενων μισθωμάτων και να μην το ασκεί αυθαίρετα.
Κατά τη διάρκεια της υπερημερίας του εργοδότη ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να απασχοληθεί σε άλλο εργοδότη προκειμένου να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες. Πρέπει όμως να βρίσκεται στη διάθεση του εργοδότη, ούτως ώστε να είναι σε θέση να αναλάβει την εργασία του σε περίπτωση που ο εργοδότης παύσει να είναι υπερήμερος. Σε αυτή την περίπτωση όμως ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει από το μισθό κάθε τι που ο εργαζόμενος ωφελήθηκε από την ματαίωση της εργασίας του ή από την παροχή της αλλού.
Το δικαίωμα επίσχεσης περιορίζεται ή αποσβήνεται στις εξής περιπτώσεις:
Πρώτον, με την έλλειψη μίας εκ των προϋποθέσεών του, όπως με την απόσβεση της ανταπαιτήσεως (π.χ. τρίτος καταβάλλει στον οφειλέτη την παροχή που οφείλει ο δανειστής).
Δεύτερον, όταν συμφωνηθεί ρητά ή σιωπηρά από τα μέρη. Μία περίπτωση σιωπηρής συμφωνίας αποκλεισμού του δικαιώματος επίσχεσης είναι όταν συμφωνείται η προεκπλήρωση της παροχής ενός μέρους.
Τρίτον, με την εφαρμογή των διατάξεων 281 και 288 ΑΚ, δηλαδή με βάση την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, σε συνδυασμό με τη φύση της σχέσης εργασίας. Κατά την ΑΠ 1264/198, καταχρηστικά ασκείται το δικαίωμα επισχέσεως όταν προβάλλεται έναντι αξιόπιστου και αξιόχρεου εργοδότη και επιδιώκει την ικανοποίηση αμφισβητούμενης εργασιακής απαίτησης (βλ. και ΑΠ 1153/2009). Με άλλα λόγια απαιτείται να υπάρχει αξιόλογη καθυστέρηση στην πληρωμή των αποδοχών και με την άσκηση του δικαιώματος να επιδιώκεται πραγματικά η αξίωση του μισθωτού για την καταβολή χρηματικών απαιτήσεων.
Κατά την ΕφΑθ 306/1970 το αξιόλογο της καθυστέρησης πληρωμής των αποδοχών ή το δικαιολογημένο αυτής, κρίνεται τελικά από το Δικαστήριο της ουσίας και συναρτάται προς τις ατομικές, οικογενειακές και οικονομικές ανάγκες αυτού, σε σχέση προς το ύψος του καθυστερούμενου ποσού αποδοχών του και τους λόγους της καθυστέρησης πληρωμής τους. Επιπλέον, κατά την Ερμ, ΑΚ του Καποδίστρια συνεκτιμάται το μέγεθος της ζημίας που υφίσταται ο εργοδότης από την άσκηση του πιο πάνω εργασιακού δικαιώματος, καθώς και ο χρόνος που αυτό ασκείται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ΑΠ 1209/1999 η οποία έκρινε την άρση του δικαιώματος επισχέσεως του εργαζομένου, λόγω προσκλήσεώς του από τον μέχρι τότε υπερήμερο εργοδότη να επανέλθει στην εργασία του και να του καταβάλει μέρος εκ των οφειλόμενων αποδοχών του υπερημερίας και αρνήσεώς του να προσέλθει προς ανάληψη εργασίας, λόγω του ότι διατηρούσε ατομική επιχείρηση στην οποία απασχολείτο κατά τις απογευματινές ώρες και παράλληλα είχε προσληφθεί και απασχολείτο σε ομοειδή-τρίτη επιχείρηση.
Τέταρτον, το δικαίωμα επίσχεσης εργασίας ματαιώνεται με την παροχή ασφάλειας, δηλαδή με την κατάθεση των οφειλόμενων αποδοχών στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, όχι όμως με την απλή παροχή εγγύησης (βλ. ΑΠ 1209/1999)