Φορολογία Κληρονομιών, Δωρεών & Γονικών Παροχών
Αντικείμενο Φόρου
Ι. Ο φόρος επιβάλλεται σε κάθε μορφής περιουσία που μεταβιβάζεται αιτία θανάτου, δωρεάς, γονικής παροχής, προίκας και στα κέρδη από λαχεία.
Α. Αιτία θανάτου κτήση
Αιτία θανάτου είναι η κτήση περιουσίας που πραγματοποιείται με κληρονομιά, κληροδοσία, τρόπο, νέμηση, σύμβαση ασφάλισης ζωής του κληρονομουμένου.
Κατά πλάσμα δικαίου θεωρείται ως επαχθείσα αιτία θανάτου η επικαρπία, αν η ψιλή κυριότητα είχε αποκτηθεί με αντάλλαγμα μετά τις 2.4.1980. Η κληρονομιά επάγεται είτε με διαθήκη είτε εξ’αδιαθέτου είτε αναγκαστικά από το νόμο. Στην εξ’αδιαθέτου διαδοχή καλούνται κατά σειρά
Στην πρώτη τάξη, οι κατιόντες του κληρονομουμένου. Οι κατιόντες πρώτου βαθμού κληρονομούν κατ’ισομοιρία ενώ οι απώτεροι κατά ρίζες
Στη δεύτερη τάξη, οι γονείς και τα αδέλφια του κληρονομουμένου καθώς και τα παιδιά και τα εγγόνια των προαβιωσάντων αδελφών του.
Στην τρίτη τάξη, οι παππούδες και οι γιαγιάδες του κληρονομουμένου, και αν κάποιος έχει πεθάνει, στη θέση του κληρονομούν τα τέκνα και τα εγγόνια αυτού.
Στην τέταρτη τάξη, οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου
Στην πέμπτη τάξη, ο επιζών σύζυγος
Στην έκτη τάξη, το Δημόσιο.
Β. Κτήση αιτία δωρεάς
Αιτία δωρεάς είναι η κτήση περιουσίας που πραγματοποιείται από δωρεά που καταρτίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα καθώς και από κάθε παροχή, παραχώρηση ή μεταβίβαση οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου χωρίς αντάλλαγμα, έστω και αν γι’ αυτή δεν συντάχθηκε κάποιο έγγραφο. Δωρεά θεωρείται
Κάθε απαλλοτρίωση περιουσίας μεταξύ ανιόντων, κατιόντων ή συζύγων για σύσταση προσόδου ή διατροφής, η ασφάλεια ζωής, εφόσον κατονομάζονται στο ασφαλιστήριο οι δικαιούχοι, η αποζημίωση που καταβάλλεται από ασφαλιστικό ταμείο συνεπεία θανάτου του ασφαλισμένου σε πρόσωπα που δεν απαλλάσσονται από το φόρο.
Σε φόρο δωρεών υποβάλλεται
1) οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο που δωρίζεται και βρίσκεται στην Ελλάδα
2) η κινητή περιουσία που δωρίζεται και βρίσκεται στην αλλοδαπή, αλλά ανήκει σε Έλληνα υπήκοο
3) η κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή, ανήκει σε αλλοδαπό και δωρίζεται σε ημεδαπό ή αλλοδαπό, ο οποίος έχει την κατοικία του στην Ελλάδα
4) η κινητή περιουσία, που με βάση σύμβαση νέμησης, παραδίνεται στον κατιόντα πριν από το θάνατο του ανιόντος.
Γ. Κτήση αιτία γονικής παροχής
Η παροχή περιουσίας στο τέκνο από οποιονδήποτε γονέα του, είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, αποτελεί δωρεά μόνο ως προς το ποσό που υπερβαίνει το μέτρο το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις.
Δ. Κτήση αιτία προίκας
Μεταβίβαση περιουσίας αιτία προίκας είναι εκείνη που πραγματοποιείται, όταν η προίκα συνιστάται με συμβολαιογραφικό έγγραφο μεταξύ προικοδότη και προικολήπτη ή με διαθήκη.
Αντικείμενο της προίκας
Οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο που δίνεται ως προίκα και βρίσκεται στην Ελλάδα
Η κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή, ανήκει σε Έλληνα υπήκοο και δίνεται ως προίκα
Η κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή, ανήκει σε αλλοδαπό και δίνεται ως προίκα σε ημεδαπό ή σε αλλοδαπό, ο οποίος όμως έχει την κατοικία του στην Ελλάδα
Η κινητή περιουσία η οποία με βάση σύμβαση νέμησης, παραδίνεται στον προικολήπτη ως προίκα πριν το θάνατο του προικοδότη.
2. Υποκείμενο του φόρου
Υποκείμενο του φόρου είναι ο δικαιούχος της κτήσης, ανάλογα με το ύψος της περιουσίας που αποκτά
3. Χρόνος γένεσης της φορολογικής υποχρέωση
Α) Στις κληρονομιές.
Ο χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος επαγωγής της κληρονομιάς, δηλαδή ο χρόνος θανάτου του κληρονομουμένου
Β) Στις δωρεές και γονικές παροχές.
Ο χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος κατάρτισης του δωρητηρίου συμβολαίου, ή στις δωρεές και γονικές παροχές κινητών χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος παράδοσης των αντικειμένων. Στις δωρεές αιτία θανάτου χρόνος φορολογίας είναι ο χρόνος θανάτου του δωρητή, ενώ στις ανώμαλες δικαιοπραξίες ο χρόνος υποβολής της οικείας δήλωσης με σκοπό τη δικαστική επικύρωση αυτών.
Γ) Στις προίκες.
Η φορολογική υποχρέωση γεννιέται κατά το χρόνο κατάρτισης του προικοσυμφώνου ή αποδοχής της προίκας από τον άνδρα.
4. Φορολογητέα αξία-προσδιορισμός αυτής.
Ως αξία για την επιβολή του φόρου κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών και προικών λαμβάνεται εκείνη του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης.
Στις περιπτώσεις που από 9.3.2001 υποβάλλεται δήλωση ή εκδίδεται πράξη επιβολής φόρου για αδήλωτα περιουσιακά στοιχεία, μετά την πάροδο τριετίας από το χρόνο γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης, λαμβάνεται υπόψη για την επιβολή του φόρου τόσο η αξία όσο και οι φορολογικοί συντελεστές του χρόνου υποβολής της δήλωσης ή της έκδοσης της πράξης.
Για τον προσδιορισμό αυτής της αξίας προκειμένου για
· Ακίνητα, λαμβάνεται υπόψη η αξία των ίδιων των εκτιμώμενων ακινήτων ή άλλων ομοειδών προς αυτά
· Απαιτήσεις, λαμβάνονται υπόψη τα ποσά των χρηματικών αυτών απαιτήσεων.
· Μετοχές, ομολογίες, ιδρυτικοί τίτλοι
Α) εκείνες που έχουν εισαχθεί και διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο, για τον προσδιορισμό της αγοραίας αξίας των οποίων λαμβάναμε μέχρι πρότινος το μέσο όρο της τιμής των πωλήσεων τους, που πραγματοποιήθηκαν κατά το πριν από το θάνατο ή τη δωρεά εξάμηνο χρονικό διάστημα.
Β) τις μετοχές και λοιπούς τίτλους εταιρειών μη εισηγμένων στο χρηματιστήριο καθώς και τα μερίδια Ε.Π.Ε. ,τις μερίδες Ο.Ε. , Ε.Ε. και τις οποιαδήποτε μορφής επιχειρήσεις, ο προσδιορισμός της αξίας των οποίων γίνεται πλέον με αντικειμενικό τρόπο.
Γ) Έπιπλα. Σε κάθε κληρονομιά θεωρείται ότι υπάρχουν έπιπλα και ότι η αξία τους ανέρχεται στο 1/30 της καθαρής αξίας της υπόλοιπης περιουσίας.
Δ) Παροχές, διηνεκείς και ισόβιες ή αορίστου χρόνου.
Ε) Επικαρπία, οίκηση, χρήση, πραγματικές δουλείες. Ορισμένου χρόνου επικαρπία και ισόβια ή αορίστου χρόνου επικαρπία.
ΣΤ) Ψιλή κυριότητα. Η ψιλή κυριότητα δε φορολογείται αμέσως, αλλά όταν θα συνενωθεί σε αυτήν η επικαρπία.
Αλλαγές στη φορολογία ψιλής κυριότητας και επικαρπίας
Οι τροποποιήσεις στη φορολογία ψιλής κυριότητας και επικαρπίας έγιναν, μόνο στις περιπτώσεις που η ψιλή κυριότητα έχει αποκτηθεί με επαχθή αιτία (αγορά) και συνενώνεται σε αυτήν η επικαρπία είτε με το θάνατο του επικαρπωτή είτε με τη λήξη του χρόνου διάρκειας αυτής.
· Αν η αγορά της ψιλής κυριότητας έγινε πριν τη 2.4.1980,
Α. με το θάνατο του επικαρπωτή ή τη λήξη διάρκειας της επικαρπίας, η συνένωση επικαρπίας και ψιλής κυριότητας γίνεται χωρίς καμία φορολογική επιβάρυνση.
Β. Αν ο επικαρπωτής παραιτηθεί ή μεταβιβάσει την επικαρπία στον ψιλό κύριο, ο ψιλός κύριος οφείλει φόρο δωρεάς ή γονικής παροχής για την αξία της επικαρπίας για την οποία δεν είχε φορολογηθεί.
· Αν η αγορά της ψιλής κυριότητας έγινε μετά τη 2.4.1980,
Α. και ο επικαρπωτής έχει αποβιώσει μέχρι και 2,1,1989, οφείλεται φόρος κληρονομιάς για την επικαρπία, η αξία της οποίας υπολογίζεται με βάση την ηλικία του ψιλού κυρίου
Β. και ο επικαρπωτής έχει αποβιώσει από 3.1.1989 μέχρι και 31.12.2005, οφείλεται φόρος κληρονομιάς για την επικαρπία, η αξία της οποίας υπολογίζεται με βάση την ηλικία του θανούντος επικαρπωτή.
· Αν η αγορά της ψιλής κυριότητας έγινε οποτεδήποτε από 2.4.1980 μέχρι 31.12.2005 αλλά η επικαρπία παρακρατήθηκε για ορισμένο χρόνο από φυσικό ή νομικό πρόσωπο, με τη λήξη του χρόνου της επικαρπίας οποτεδήποτε δεν οφείλεται φόρος για την συνένωση αυτής με την ψιλή κυριότητα
Αν η αγορά της ψιλής κυριότητας έγινε μετά την 1.1.2006 και η επικαρπία παρακρατήθηκε ή αποκτήθηκε με οποιαδήποτε αιτία, για ορισμένο χρόνο, με την αυτοδίκαια συνένωση επικαρπίας και ψιλής κυριότητας με την παρέλευση του χρόνου διάρκειας της επικαρπίας ο κατά το χρόνο αυτό ψιλός κύριος οφείλει φόρο δωρεάς για την αξία της επικαρπίας, για την οποία δεν είχε επαχθή σε φόρο.
5.Παραχώρηση περιουσιακών στοιχείων στο δημόσιο- εκπτώσεις χρεών, βαρών και κληροδοτημάτων.
Α. Ο κληρονόμος δωρεοδόχος μπορεί, για ορισμένα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομιάς-δωρεάς, να μη φορολογηθεί αν τα μεταβιβάσει ή εκχωρήσει στο δημόσιο. Είναι όμως δυνατή η εξόφληση φόρου κληρονομιάς με μεταβίβαση στο δημόσιο ολόκληρου ακινήτου με τις προϋποθέσεις που απαιτεί ο νόμος.
Β. Από την αξία της κληρονομιάς και ιδιαίτερα από κάθε κληρονομική μερίδα εκπίπτονται αναλογικά
1. τα βέβαια και εκκαθαρισμένα χρέη
2. η οφειλή του κληρονομουμένου από προίκα, εφόσον δεν την είχε αποδόσει όσο ζούσε
3. τα χρέη του κληρονομουμένου από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το δημόσιο, δήμους κοινότητες ή Ν.Π.Δ.Δ. κ. α.
Γ. Από την αξία της αιτία δωρεάς, γονικής παροχής ή προίκας κτήσης εκπίπτονται τα έξοδα διαχείρισης και εκκαθάρισης της αλλοδαπής, εφόσον αφορούν περιουσιακά στοιχεία που φορολογούνται στην Ελλάδα.
6.Απαλλαγές από το φόρο
1.Κληρονομιών
Οι περιουσίες που αποκτήθηκαν με κληρονομιά, κληροδοσία απαλλάσσονται ολοσχερώς από το φόρο, αν αυτός που τις απέκτησε είναι
· Το δημόσιο, δήμος ή κοινότητα, ιερός ναός, ιερά μονή ή Ν.Π.Δ.Δ.
· Μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικό πρόσωπο
· Τα αλληλοβοηθητικά ταμεία περίθαλψης των εργατοϋπαλλήλων
· Τα αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα
· Οι περιουσίες του αρ. 96 του Α.Ν. 2039/1939
· Τα πολιτικά κόμματα
Απαλλάσσονται από το φόρο κληρονομιάς
Α. τα περιουσιακά στοιχεία που οι γονείς είχαν μεταβιβάσει εν ζωή στα παιδιά τους, και όταν πεθάνουν τα παιδιά τους, κληρονομούνται πάλι από αυτούς τους ιδίους
Β. η κληρονομιαία περιουσία αξίας μέχρι 300.000 ευρώ για κάθε κληρονόμο
2. Δωρεών
Απαλλάσσονται από το φόρο οι δωρεές προς
· Το δημόσιο, δήμους, κοινότητες, ιερές μονές, ιερούς ναούς και Ν.Π.Δ.Δ.
· Μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα
· Περιουσίες του άρ. 96 του Α.Ν. 2039/1939
· Αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα κ. α.
3. Προικών
Από το φόρο απαλλάσσονται
· Η προίκα που αποτελείται από περιουσιακά στοιχεία, τα οποία ανήκουν στην ατομική περιουσία της προικιζομένης
· Οι προίκες που δίνονται από τα ιδρύματα ή σωματεία υπέρ απόρων, αδελφών αυτών που πέθαναν για τη πατρίδα και αυτών που έμειναν ορφανές ή στερήθηκαν τον αδελφό τους λόγω πολέμου.
Απαλλαγή από το φόρο πρώτης κατοικίας
Για απόκτηση πρώτης κατοικίας μέχρι 31/12/2002
1. Οικία που αποκτάται αιτία θανάτου από σύζυγο ή και τέκνα του κληρονομουμένου κατά πλήρη κυριότητα, μπορεί να απαλλαγεί από το φόρο εφόσον ο κληρονόμος, σύζυγος αυτού ή τα ανήλικα τέκνα τους δεν έχουν
Α. δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη οικία ή διαμέρισμα
Β. δικαίωμα πλήρους κυριότητας σε οικόπεδο οικοδομήσιμο ή σε ιδανικό μερίδιο οικοπέδου.
2. Σε περίπτωση μεταβίβασης με γονική παροχή οικίας, διαμερίσματος ή οικοπέδου, εξ’ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα, ως πρώτης κατοικίας.
Για απόκτηση πρώτης κατοικίας από 1/1/2003
Τα ποσά τα οποία απαλλάσσονται είναι
1. κατά την απόκτηση από άγαμο
-οικοπέδου, απαλλάσσεται αξία 30.000 ευρώ
-κατοικίας, απαλλάσσεται αξία 65.000 ευρώ
2. κατά την απόκτηση από έγγαμο
-οικοπέδου, απαλλάσσεται αξία 55.000 ευρώ
-κατοικίας, απαλλάσσεται αξία 100.000 ευρώ
7. Υπολογισμός του φόρου.
Μετά τις εκπτώσεις των χρεών, βαρών και απαλλασσόμενων, το υπόλοιπο της περιουσίας υπόκειται σε φόρο, ο οποίος είναι συνάρτηση του ύψους της μεταβιβαζόμενης περιουσίας και της συγγενικής σχέσης δικαιούχου προς δικαιοπάροχο.
Ο φόρος γονικής παροχής μειώνεται στο μισό για τη μέχρι 120.000 ευρώ συνολική αξία γονικών παροχών από τον ίδιο γονέα προς το ίδιο τέκνο ή μέχρι 160.000 ευρώ αν ο ένας από τους δύο έχει πεθάνει.
Χαρακτηριστικό του φόρου προίκας είναι ότι πάντοτε μειώνεται στο μισό εκείνου που αναλογεί με βάση τις φορολογικές κλίμακες που ισχύουν κάθε φορά. Αν ο γάμος λυθεί μέσα σε μια πενταετία από το χρόνο που γεννήθηκε η φορολογική υποχρέωση, οφείλεται συμπληρωματικός φόρος προίκας, ο οποίος κυμαίνεται από τα 5/5 μέχρι το 1/5 του φόρου που αρχικά καταβλήθηκε, ανάλογα με το αν ο γάμος λύθηκε μέσα στον πρώτο , δεύτερο, τρίτο, τέταρτο ή πέμπτο χρόνο από τη γένεση της φορολογικής υποχρέωσης.
8. Υποβολή δηλώσεων- Αρμόδια Δ.Ο.Υ.
Α. Κληρονομιές
Υπόχρεος για να καταβάλλει τη δήλωση είναι ο κληρονόμος- κληροδόχος ή ο νόμιμος αντιπρόσωπος του 6 ή 12 μήνες (αν ο κληρονομούμενος πέθανε στην Ελλάδα ή στην αλλοδαπή αντίστοιχα). Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης αρχίζει από το θάνατο του κληρονομούμενου ή από τη δημοσίευση της διαθήκης, ή από το χρόνο γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης, όταν συντρέχει λόγος αναβολής της φορολογίας, ή από τη δημοσίευση στον τύπο της απόφασης που κηρύσσει κάποιον άφαντο.
Β. Δωρεές- Γονικές παροχές
Αν καταρτίστηκαν με συμβολαιογραφικό έγγραφο , υπόχρεοι για υποβολή της δήλωσης είναι από κοινού οι συμβαλλόμενοι, δηλαδή ο δωρητής- γονέας και ο δωρεοδόχος –τέκνο. Η δήλωση υποβάλλεται πριν από τη κατάρτιση του δωρητηρίου συμβολαίου.
9. Ανάκληση της δήλωσης
Ο φορολογούμενος έχει δικαίωμα να ανακαλέσει συνολικά ή μερικά τη δήλωσή του. Η ανάκληση γίνεται με υποβολή της νέας δήλωσης.
10. Μετά την υποβολή της δήλωσης
Α. Βεβαίωση του φόρου που προκύπτει με βάση της αξίας που δηλώθηκαν
Β. Έλεγχος της ακρίβειας του περιεχομένου της δήλωσης.
Γ. Σύνταξη έκθεσης για το αποτέλεσμα του ελέγχου
Δ. Έκδοση και κοινοποίηση στο φορολογούμενο πράξης καταλογισμού του φόρου
10. Βεβαίωση και καταβολή του φόρου
Α. Ο φόρος που προκύπτει με βάση την υποβληθείσα δήλωση ή πράξη προσδιορισμού φόρου που έγινε οριστική λόγω μη άσκησης ή άσκησης εκπρόθεσμης προσφυγής, καταβάλλεται σε 24 άτοκες διμηνιαίες δόσεις, καθεμία από τις οποίες δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 500 ευρώ πλην της τελευταίας.
Β. Ο φόρος που προκύπτει μετά από διοικητική επίλυση της διαφοράς και την καταβολή του 1/5, καταβάλλεται ε 24 άτοκες διμηνιαίες δόσεις , καθεμιά από τις οποίες δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 500 ευρώ πλην της τελευταίας
Γ. Ο φόρος που προκύπτει μετά από απόφαση δικαστηρίου ή δικαστικό συμβιβασμό, καταβάλλεται σε 6 ίσες άτοκες διμηνιαίες δόσεις, καθεμιά από τις οποίες δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 500 ευρώ