Υπερεργασία και την υπερωριακή απασχόληση διευθυντικών στελεχών και προϊσταμένων
Διευθυντικά στελέχη και υπερωριακή απασχόληση
Από τη διάταξη του άρθρου 2 του ν. 2269/1920 «Περί κυρώσεως της Συμβάσεως της Ουάσιγκτον», κατά την οποία το νόμιμο καθ` ημέρα και εβδομάδα ωράριο εργασίας των μισθωτών δεν εφαρμόζεται επί προσώπων που κατέχουν θέσεις εποπτείας ή διευθύνσεως ή εμπιστοσύνης, προκύπτει ότι διευθύνοντες υπάλληλοι είναι τα πρόσωπα, τα οποία έχουν εξουσία να λαμβάνουν ανεξάρτητες αποφάσεις, να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες, να καταστρώνουν σχέδια, να έχουν την ευθύνη και τη φροντίδα όσον αφορά την ομαλή και αποδοτική πορεία της επιχειρήσεως, στον κύκλο δε αυτό δεν υπάγονται μόνον τα ανώτατα στελέχη των επιχειρήσεων, αλλά ανήκουν και άλλοι μισθωτοί με υψηλές ή ιδιάζουσες θέσεις, ενώ παράλληλα, τόσο τα ειδικά προσόντα, όσο και ο υψηλός μισθός θεωρούνται κατά το μάλλον ή ήττον τυπικά γνωρίσματα αυτής της θέσης.
Με βάση τη νομολογία των δικαστηρίων ως διευθυντικά στελέχη θεωρούνται όχι οι προϊστάμενοι ή διευθυντές ορισμένων υπηρεσιών ή και τομέων μιας επιχειρήσεως, οι οποίοι αναπτύσσουν πρωτοβουλία κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους, αλλά τα πρόσωπα εκείνα τα οποία, λόγω της ξεχωριστής μόρφωσης, των εξαιρετικών προσόντων, των ικανοτήτων και της ιδιαίτερης εμπιστοσύνης του εργοδότη προς αυτά, ασκούν γενικότερη διεύθυνση και εποπτεία σε μια επιχείρηση, ώστε να επηρεάζουν αποφασιστικά τις κατευθύνσεις και την εξέλιξη αυτής και τα οποία διακρίνονται σαφώς από τους υπολοίπους υπαλλήλους, γιατί ασκούν ως επί το πλείστον τα δικαιώματα του εργοδότη όπως είναι π.χ. η πρόσληψη και η απόλυση του προσωπικού, έναντι του οποίου επέχουν θέση εργοδότη, η εκπροσώπηση της επιχείρησης προς τρίτους καθώς και η λήψη σημαντικών αποφάσεων για την επίτευξη του σκοπού του εργοδότη, διαθέτουν πρωτοβουλία και ανεξαρτησία υψηλού βαθμού, έστω και αν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τις διατάξεις νόμων, σχέδια και πλαίσιο γενικών καθοδηγητικών γραμμών, και επωμίζονται ενίοτε και ποινικές ευθύνες για την τήρηση στην επιχείρηση των διατάξεων, που έχουν θεσπισθεί για το συμφέρον των εργαζομένων, και τα οποία συνήθως αμείβονται με αποδοχές που υπερβαίνουν κατά πολύ τα ελάχιστα όρια και τις καταβαλλόμενες στους λοιπούς υπαλλήλους αποδοχές». (απόφαση Αρείου Πάγου 74/2011).
Το κύριο διακριτικό γνώρισμα του διευθύνοντος υπαλλήλου είναι η μεταβίβαση σ` αυτόν, από τον εργοδότη, ορισμένων λειτουργικών αρμοδιοτήτων, που ασκούνται αποκλειστικά από τον τελευταίο. Το γεγονός, ότι στην εργασιακή σύμβαση συνυπάρχει και το στοιχείο της εξάρτησης του μισθωτού από τον εργοδότη του δεν αναιρεί την έννοια του διευθύνοντος υπαλλήλου, εξ αιτίας των διευθυντικών του δικαιωμάτων, της αυξημένης πρωτοβουλίας που διαθέτει και της υψηλής θέσης του στην υπαλληλική ιεραρχία.
Ο δε μισθός του θα πρέπει να υπερβαίνει σημαντικά, τόσο τα εκάστοτε ελάχιστα όρια μισθών των ιδιωτικών υπαλλήλων της κατηγορίας του, όσο και τον μισθό που ο εργοδότης καταβάλλει στους υπόλοιπους εργαζομένους της επιχείρησης του, λόγω της ιδιαίτερης ευθύνης την οποία υπέχουν οι διευθύνοντες υπάλληλοι, λόγω της καίριας θέσης τους στην επιχείρηση, καθώς και λόγω της δυνατότητας λήψης σημαντικών αποφάσεων στην εκτέλεση των προγραμμάτων, ικανών να επηρεάσουν την πορεία της επιχείρησης και αποφάσεων που αφορούν μέτρα για το προσωπικό, την ομαλή διεξαγωγή της εργασίας και τον έλεγχο της τήρησής τους.
Πρέπει όμως, να αναφερθεί, ότι δεν είναι αναγκαίο να συντρέχουν όλες οι παραπάνω ή και άλλες περιστάσεις για να χαρακτηρισθεί κάποιος μισθωτός ως διευθύνων υπάλληλος, αφού η έννοια του διευθύνοντος, ανεξαρτήτως του αν ο εργαζόμενος έχει ή όχι τον τίτλο του κατόχου αυτής, αποδίδεται με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια της καλής πίστης και της κοινής πείρας και λογικής από τη φύση των παρεχομένων υπηρεσιών, που κρίνονται ενιαία, καθώς και από την ιδιάζουσα θέση εκείνου που τις παρέχει, τόσον προς τον εργοδότη, όσον και προς τους λοιπούς εργαζομένους.
Χαρακτηριστικά των ανωτέρω υπαλλήλων είναι το γεγονός ότι διαθέτουν πρωτοβουλία και επωμίζονται, μερικές φορές, και ποινικές ευθύνες για την τήρηση των υπέρ των μισθωτών διατάξεων καθώς και η αμοιβή τους με πολύ υψηλότερες αποδοχές από τους υπολοίπους υπαλλήλους σε αντιστάθμισμα της αυξημένης αποδοτικότητας και ευθύνης καθώς και της εξαίρεσής τους από ορισμένες διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας.
Οι υπάλληλοι αυτοί, αν και δεν παύουν να είναι μισθωτοί, εξαιρούνται εν τούτοις της εφαρμογής των ασυμβίβαστων με την ιδιαίτερη θέση τους, διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια εργασίας, τη χορήγηση κανονικών αδειών, την αμοιβή νυκτερινής εργασίας και Κυριακών, την εβδομαδιαία ανάπαυση και το επίδομα αδείας.
Έτσι, δεν υπάγονται στον περιορισμό του νόμιμου ωραρίου εργασίας, επιτρέπεται η υπερεργασία ή η υπερωριακή απασχόλησή τους, χωρίς αμοιβή, για την εν λόγω εργασία τους, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως υπερωριακή εργασία, νόμιμη ή παράνομη, δεν έχουν αξίωση απόδοσης της ωφέλειας του εργοδότη τους, κατά τη διάταξη του άρθρου 904 ΑΚ, αφού αυτή δεν οφείλεται σε παράνομη αιτία, τούτο δε ισχύει για τη νυχτερινή και την εργασία κατά τις Κυριακές και αργίες και την εργασία σε ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης.
Συνεπώς επιτρέπεται η υπερεργασία ή η υπερωριακή απασχόληση χωρίς αμοιβή, καθώς και η εργασία κατά τις Κυριακές και αργίες και την ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης, όπως και η νυχτερινή εργασία.
Προϊστάμενοι τμημάτων και υπερωριακή απασχόληση
Βάσει νομοθεσίας και νομολογίας δεν αποτελούν διευθυντικά στελέχη και για το λόγο αυτό υπάγονται κανονικά στις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας περί νομίμου ωραρίου και υπερωριακής απασχόλησης.
Εναλλακτικά, θα ήταν δυνατό να επιλεγεί από την εργοδότρια εταιρεία να αποδοθούν ορισμένες εξουσίες στους ως άνω Προϊσταμένους, προκειμένου να προσιδιάζουν οι αρμοδιότητές τους με αυτές των διευθυντικών στελεχών.
Νομολογιακά έχει κριθεί ότι υπάλληλος που έχει προσληφθεί ως προϊστάμενος παραγωγικής διαδικασίας σε εργοστάσιο και που έχει την εποπτεία άλλων υπαλλήλων, έχοντας εξουσία καθοδήγησης και εκφράζοντας παρατηρήσεις στον εργοδότη για αυτούς, χωρίς όμως να μπορεί μόνος του να τους απολύσει ή να τους προσλάβει (οι εισηγήσεις του όμως επί των ζητημάτων αυτών ήταν καίριες), που δεν χτυπάει κάρτα, μη ελεγχόμενος από κάποιο ανώτερο στέλεχος, μη υπαγόμενος σε ωράριο εργασίας, με εξουσία να παραγγέλνει προϊόντα και με δικαίωμα συμμετοχής σε υπηρεσιακά συμβούλια όπου εξέθετε υπεύθυνες γνώμες και υπέβαλε εισηγήσεις για τον τομέα του, χαρακτηρίζεται ως διευθύνων υπάλληλος. (Α.Π. 647/2010).