Ο μονομερής συμψηφισμός κατά τον Αστικό Κώδικα
Ο μονομερής συμψηφισμός κατά τον Αστικό Κώδικα
Ο μονομερής, αναγκαστικός συμψηφισμός κατ’ άρθρα 440 επ. του Αστικού Κώδικα αποτελεί δικαίωμα του οφειλέτη, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και δανειστής, ως προς την ανταπαίτηση που διατηρεί κατά του άλλου. Για να αντιτάξει ο οφειλέτης τον παραπάνω συμψηφισμό πρέπει οι απαιτήσεις να είναι :
α) αμοιβαίες, δλδ ο οφειλέτης της μιας απαίτησης να είναι δανειστής της άλλης και αντίστροφα
β) ομοειδείς ως προς το αντικείμενό τους, π.χ χρηματικές και οι δύο
γ) έγκυρες
δ) ληξιπρόθεσμες και
ε) να υπόκεινται σε συμψηφισμό, δλδ να είναι επιτρεπτός ο συμψηφισμός.
Αντιθέτως, δεν απαιτείται οι δύο αντίθετες απαιτήσεις να είναι εκκαθαρισμένες. Έτσι, προκειμένου να γίνει έγκυρα ο συμψηφισμός, δεν απαιτείται να υφίσταται βεβαιότητα ως προς την ύπαρξη και το ύψος της ανταπαίτησης . Ο οφειλέτης μπορεί να δηλώσει έγκυρα συμψηφισμό με την ανταπαίτησή του, που συγκεντρώνει τα ανωτέρω προσόντα της ΑΚ 440, έστω και αν υπάρχει αμφισβήτηση ως προς τα ανωτέρω σημεία. (Έτσι Ι. Καρακατσάνης, «Ο συμψηφισμός με μονομερή δικαιοπραξία», σελ. 226-227, όπου αναφέρεται ότι : «Κατά της απαιτήσεως του πωλητή για καταβολή του συμφωνηθέντος τιμήματος, ο αγοραστής δικαιούται να προτείνει σε συμψηφισμό ανταπαίτησή του από αδίκημα, μολονότι το ποσό της οφειλόμενης αποζημιώσεως δεν έχει ακόμη καθορισθεί με δικαστική απόφαση»).
Το άρθρο 450 ΑΚ, που εισάγει διάταξη αναγκαστικού δικαίου, αποκλείει τον μονομερή συμψηφισμό σε εκείνον που έχει διαπράξει αδίκημα από δόλο. Όμως, η θεωρία δέχεται ότι η ανωτέρω απαγόρευση αφορά μόνο τον αδικήσαντα και όχι και τον οφειλέτη, ο οποίος νομίμως προβαίνει μονομερώς σε συμψηφισμό κατά του αδικήσαντα.
Ο αναγκαστικός συμψηφισμός είναι μονομερής, άτυπη, διαπλαστική και απευθυντέα δικαιοπραξία, που επιφέρει απόσβεση των αμοιβαίων απαιτήσεων με αναδρομικά αποτελέσματα, ήτοι επιφέρει απόσβεση αυτών από τότε που συνυπήρξαν (ΑΚ 441). Στην πράξη μπορεί να γίνει εκτός δίκης, κατά τη διάρκεια της δίκης, οπότε θα προβληθεί σαν ένσταση συμψηφισμού ή και παράλληλα με τη διεξαγωγή δίκης, αλλά εκτός αυτής. Εάν ο οφειλέτης προβεί στη δήλωση συμψηφισμού π.χ με εξώδικη δήλωση και αυτή δεν γίνει δεκτή από αυτόν προς τον οποίο προτείνεται, τότε μπορεί να εναχθεί σε δίκη. Εκεί θα διατυπώσει την ένσταση συμψηφισμού, δηλαδή θα αναφέρει ότι έχει ήδη προβεί σε δήλωση ουσιαστικού μονομερούς συμψηφισμού και θα ζητήσει από το δικαστήριο να απορρίψει την αγωγή του ενάγοντος.
Το άρθρο 442 ΑΚ ορίζει ότι ο συμψηφισμός κατά επίδικης απαίτησης, μπορεί να προταθεί σε κάθε στάση της δίκης, ακόμη και κατά το στάδιο της εκτέλεσης, ΕΦΟΣΟΝ ΟΜΩΣ η ανταπαίτηση αποδεικνύεται ΠΑΡΑΧΡΗΜΑ, επομένως σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει η ανταπαίτηση να είναι εκκαθαρισμένη, ήτοι να προκύπτει εξ εγγράφων ή από ομολογία κλπ.