Εξ’ αδιαθέτου διαδοχή (κατά τάξεις)
Εξ’ αδιαθέτου διαδοχή (κατά τάξεις)
Όταν ο θανών (κληρονομούμενος) δεν έχει διαθήκη, η κληρονομική διαδοχή του πραγματοποιείται κατά τάξεις, βάσει των άρθρων 1813-1824 του Αστικού Κώδικα.
Ο Αστικός Κώδικας αναγνωρίζει κληρονομικό δικαίωμα εξ αδιαθέτου στους συγγενείς του κληρονομουμένου που ανήκουν σε τέσσερεις γενεές, τις οποίες ονομάζει τάξεις, δηλαδή τη γενεά του ίδιου του κληρονομουμένου, των γονέων του, των παππούδων του και των προπαππούδων του και συνεπώς αποκλείονται από τη εξ αδιαθέτου διαδοχή συγγενείς που ανήκουν σε παραπέρα γενεές.
Με εξαίρεση τους συγγενείς που ανήκουν στη πρώτη τάξη, τα μέλη των λοιπών τάξεων δεν καλούνται επ’ άπειρον στη κληρονομία. Όπως προαναφέρθηκε, ο Αστικός Κώδικας, καλεί ως κληρονόμους στην εξ αδιαθέτου διαδοχή αναφορικά μεν με την ανιούσα γραμμή, συγγενείς του θανόντος μέχρι τον τρίτο βαθμό (προππαπούδες και προγιαγιάδες), αναφορικά δε με την πλάγια γραμμή συγγενείς μέχρι τον τέταρτο βαθμό.
Παρατηρήσεις
1.
Σύμφωνα με το άρθρο 1819 ΑΚ δεν καλείται στη κληρονομία συγγενής, εφόσον υπάρχει άλλος συγγενής προηγούμενης τάξης, που καλείται ως κληρονόμος. (δηλ. κάθε τάξη αποκλείει τις επόμενες).
2.
Εκείνος από τους συζύγους που επιζεί καλείται ως κληρονόμος εξ αδιαθέτου, με τους συγγενείς της πρώτης τάξης (κατά ¼) και με τους συγγενείς των υπόλοιπων τάξεων (κατά ½). Επιπλέον ο επιζών σύζυγος, ανεξάρτητα από τη τάξη με την οποία καλείται, παίρνει ως εξαίρετο, τα σκεύη και τα έπιπλα, τα ενδύματα και τα οικιακά αντικείμενα του θανόντος / της θανούσης. Αν υπάρχουν τέκνα του συζύγου που πέθανε, τότε για λόγους επιείκειας, λαμβάνονται υπόψιν και οι δικές τους ανάγκες. (άρθρο 1820 ΑΚ)
3.
Το κληρονομικό δικαίωμα του συζύγου αποκλείεται εφόσον υπάρχει διαζευκτήριο ή ο κληρονομούμενος έχοντας βάσιμο λόγο διαζυγίου, είχε ασκήσει αγωγή διαζυγίου. (άρθρο 1822 ΑΚ)
4.
Ως χρόνος επαγωγής της κληρονομίας λογίζεται ο χρόνος θανάτου του κληρονομουμένου (άρθρο 1711 εδ. Β’ ΑΚ). Σε περίπτωση διαδοχικών επαγωγών (όταν λ.χ. αποποιηθεί την κληρονομία ο πρώτος κληρονόμος, οπότε και καλείται στη κληρονομία ο επόμενος που έχει σειρά από το νόμο, ο νόμος καθιερώνει ότι η επαγωγή στον επόμενο κληρονόμο έχει γίνει αναδρομικά από το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου (νομικό πλάσμα). Διευκρινίζεται ότι ο προσδιορισμός του χρόνου επαγωγής έχει πρακτική σημασία γιατί από αυτόν θα κριθεί ποια πρόσωπα θα κληθούν ως κληρονόμοι, αφού θα πρέπει να ζουν κατά το χρόνο επαγωγής ή να έχουν τουλάχιστον συλληφθεί.
5.
Το άρθρο 1463 §2 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι η συγγένεια του προσώπου με τη μητέρα του και τους συγγενείς της ιδρύεται και μόνο με τη γέννηση.
6.
Προκειμένου να διαπιστωθεί αν ορισμένο πρόσωπο είναι τέκνο ορισμένου πατέρα, ο νόμος απαιτεί να υπάρχει γάμος ανάμεσα στη μητέρα του τέκνου και του φερόμενου ως πατέρα άνδρα. (άρθρο 1463 §2 εδ. β’). Το πρόσωπο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του ή μέσα σε τριακόσιες μέρες από τη λύση ή ακύρωση του γάμου της τεκμαίρεται ότι είναι τέκνο του συζύγου της μητέρας του (άρθρο 1465 §1 ΑΚ).Το τεκμήριο αυτό εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις τις οποίες η σύλληψη του τέκνου έγινε με τεχνητή γονιμοποίηση.
7.
Έννοια του όρου προσαύξηση κατά τη εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή (άρθρο 1823 ΑΚ): Πρόκειται για αύξηση της κληρονομικής μερίδας ορισμένου εξ αδιαθέτου κληρονόμου εξαιτίας της έκπτωσης από τη κληρονομία άλλου εξ αδιαθέτου κληρονόμου, μέσα όμως στην ίδια τάξη! Η προσαύξηση έπεται της διαδοχής κατά ρίζες και προϋποθέτει έκπτωση κληρονόμου από το εξ αδιαθέτου κληρονομικό του δικαίωμα. Λόγους έκπτωσης αποτελούν: η προαποβίωση, η αποκλήρωση, οι πορυποθέσεις του 1822 ΑΚ, η αποποίηση, η κήρυξη του ως ανάξιο καθώς και όταν το κυοφορούμενο δεν γεννηθεί ζων.
Επισημαίνεται ότι η μερίδα εκείνου που εξέπεσε προσχωρεί στις μερίδες των λοιπών συγκληρονόμων του, πλην του επιζώντος συζύγου.
ΠΡΩΤΗ ΤΑΞΗ |
|
Ως κληρονόμοι στη πρώτη τάξη καλούνται: Σημείωση:Στη θέση κατιόντος που δεν ζει κατά την επαγωγή (χρόνος θανάτου του κληρονομούμενου) υπεισέρχονται οι κατιόντες που μέσω αυτού συνδέονται με συγγένεια με τον κληρονομούμενο (διαδοχή κατά ρίζες)3 . Η ρίζα είναι υποδιαίρεση της γενεάς, αποτελείται δε από ορισμένο μέλος της γενεάς μαζί με τους κατιόντες αυτού του μέλους. Διευκρινίζεται ότι οι κατιόντες που υπεισέρχονται στη θέση κληρονόμου που εξέπεσε, καλούνται από δικό τους δικαίωμα και όχι ως αντιπρόσωποι του εκπεσόντος. Σημείωση:Ο πλησιέστερος κατιών του κληρονομούμενου αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας, δηλ. αποκλείει τους απώτερους κατιόντες που κατάγονται από αυτόν και όχι απώτερους κατιόντες που κατάγονται από άλλα τέκνα του κληρονομουμένου που μπορεί π.χ. να έχουν προαποβιώσει. Σημείωση:Παιδιά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια γάμου της μητέρας τους, θεωρούνται ως παιδιά και του συζύγου της, εάν συντρέχουν ένα από τα τεκμήρια των άρθρων 1465-6 ΑΚ και δεν έχει γίνει αμετάκλητα δεκτή η προσβολή πατρότητας. Σημείωση:Τα τέκνα διατηρούν σύμφωνα με το άρθρο 13825 ΑΚ, την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο, ακόμα και αν ο γάμος αργότερα ακυρωθεί. Δεν έχουν εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα απέναντι στο σύζυγο της μητέρας τους, όσα προέρχονται από ανυπόστατο γάμο των γονέων τους, (1376 §2 ΑΚ). Σημείωση:Το τέκνο που αναγνωρίστηκε είτε εκούσια, είτε δικαστικά, καλείται ως εξ’ αδιαθέτου κληρονόμος, στη πρώτη τάξη, στη κληρονομία και των ανιόντων του «εξ αναγνωρίσεως» πατέρα του. Αντιστοίχως, έχουν κληρονομικό δικαίωμα απέναντι στο πατέρα που αναγνώρισε και τους ανιόντες του, οι κατιόντες του τέκνου που αναγνωρίστηκε, αν αυτό έχει πεθάνει. Σημείωση:Στη πρώτη τάξη καλούνται εκτός από τους εξ αίματος συγγενείς, και τα θετά τεκνά σύμφωνα με τα άρθρα 1579 επ., τα οποία όμως αποκτούν κληρονομικό δικαίωμα μόνο απέναντι σε εκείνον ή εκείνους που τα υιοθέτησαν. Κληρονομικό δικαίωμα απέναντι στον υιοθετήσαντα έχουν και οι κατιόντες του θετού τέκνου που γεννήθηκαν μετά την υιοθεσία (άρθρο 1581 ΑΚ). Το θετό τέκνο διατηρεί όμως και το εξ αδιαθέτου κληρονομικό του δικαίωμα απέναντι στους φυσικούς του γονείς και τους άλλους συγγενείς του. |
ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΑΞΗ |
|
Ως κληρονόμοι στη δεύτερη τάξη καλούνται: |
ΤΡΙΤΗ ΤΑΞΗ |
|
Ως κληρονόμοι στη Τρίτη τάξη καλούνται οι: • ο επιζών σύζυγος κατά ½. Σημείωση: Αν κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου (χρόνος επαγωγής της κληρονομίας), ζουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες και των δύο γραμμών (της μητρικής και της πατρικής), τότε κληρονομούν μόνο αυτοί κατ’ ισομοιρία. Αν κατά την επαγωγή, δεν ζει ο παππούς ή η γιαγιά μίας εκ των δύο γραμμών, στη θέση εκείνου που έχει πεθάνει κληρονομούν τα τέκνα και τα εγγόνια του. Αν δεν υπάρχουν τέκνα και εγγόνια, τότε η μερίδα αυτού που έχει πεθάνει περιέρχεται στο παππού ή τη γιαγιά της ίδιας γραμμής και αν δεν υπάρχει, στα τέκνα και στα εγγόνια του. Αν κατά την επαγωγή δεν ζουν ο παππούς και η γιαγιά , είτε από τη πατρική είτε από τη μητρική γραμμή και δεν υπάρχουν τέκνα και εγγονοί αυτών που έχουν πεθάνει, τότε κληρονομούν μόνο ο παππούς ή η γιαγιά ή τα τέκνα και οι εγγονοί τους από την άλλη γραμμή. |
ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΑΞΗ |
|
Ως κληρονόμοι της τέταρτης τάξης, κληρονομούν οι: • ο επιζών σύζυγος κατά ½ |
ΠΕΜΠΤΗ ΤΑΞΗ |
|
Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης , της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο επιζών σύζυγος καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη τη κληρονομία. |
ΕΚΤΗ ΤΑΞΗ |
|
Αν κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου δεν υπάρχουν συγγενείς από εκείνους που καλούνται από το νόμο, ούτε επιζών σύζυγος, δηλαδή όταν δεν υπάρχουν συγγενείς από αυτούς που αναφέρονται στη πρώτη έως και τη πέμπτη τάξη, τότε ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το Δημόσιο. Σημείωση: Το δικαστήριο της κληρονομίας, βεβαιώνει ότι δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος, εκτός από το Δημόσιο (άρθρο 1868 ΑΚ). Η δικαστική αυτή βεβαίωση δημιουργεί τεκμήριο. Σημείωση: Το Δημόσιο, όπως και τα ανήλικα, αποδέχεται τη κληρονομία με το ευεργέτημα της απογραφής και συνεπώς ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας έως το ενεργητικό της. Σημείωση: Δεν υπάρχει κληρονομικό δικαίωμα του Δημοσίου αναφορικά με την περιουσία των κληρικών και μοναχών, καθώς και ως προς τις περιουσίες των Ισραηλιτών Ελλήνων υπηκόων που χάθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σημείωση: Το Δημόσιο δεν δικαιούται να αποποιηθεί τη κληρονομία που επάγεται σε αυτό ως εξ αδιαθέτου κληρονόμο (άρθρο 1848 §2 ΑΚ). Σημείωση: Το Δημόσιο δεν μπορεί να στερηθεί του εξ αδιαθέτου κληρονομικού δικαιώματος , παρά μόνο αν με τη διαθήκη ορίστηκε άλλο πρόσωπο ως κληρονόμος |
1
Με τον όρο κατιόντες ο νόμος νοεί τους συγγενείς εξ αίματος του θανόντος και ειδικότερα τα πρόσωπα που άμεσα (τα τέκνα), ή έμμεσα (εγγόνια, δισέγγονα) κατάγονται από τον κληρονομούμενο.
2
Έτσι αν τα τέκνα του κληρονομουμένου είναι δύο, το καθένα θα πάρει το ½ της κληρονομίας, αν είναι τρία το 1/3 κτλ.
3
Εάν ο κληρονομούμενος Κ είχε π.χ. δύο παιδιά, τους Α και Β που και τα δύο πέθαναν όσο ζούσε ο Κ, αφήνοντας ο Α ένα δικό του παιδί και ο Β πέντε, όταν πεθάνει ο Κ, στη μερίδα του Α θα υπεισέλθει το ένα του τέκνο (που θα πάρει τη μισή κληρονομία του Α) και στη μερίδα του Β τα πέντε του τέκνα.(που θα μοιραστούν την άλλη μισή κληρονομία του Κ). Διαδοχή κατά ρίζες δεν γίνεται, αν εκπέσει της κληρονομίας, ο ένας ή και οι δύο γονείς. Στη περίπτωση αυτή η μερίδα του εκπέσοντος προσαυξάνει τη μερίδες του τυχόν γονέα που επιζεί και των αδελφών του κληρονομουμένου.
4
Εάν ο κληρονομούμενος είχε ετεροθαλή αδέλφια, οι οποίοι κληρονομούν μαζί με τους γονείς του ή με τα αμφιθαλή αδέλφια του ή με τέκνα ή εγγόνια αμφιθαλών αδελφών του, τότε τα ετεροθαλή αδέλφια παίρνουν το μισό της μερίδας που ανήκει στους αμφιθαλείς. Το μισό παίρνουν επίσης και τα τέκνα ή οι εγγονοί ετεροθαλών αδελφών που έχουν πεθάνει πριν τον κληρονομούμενο. (άρθρο 1815 ΑΚ).
5
Τα τέκνα σε αυτή τη τάξη κληρονομούν κατ’ ισομοιρία και αποκλείουν τους εγγονούς της ίδιας ρίζας(που προέρχονται δηλαδή από τους ίδιους γονείς).
6
Οι εγγονοί κληρονομούν κατά ρίζες, εφόσον δηλαδή δεν ζουν τα τέκνα των παππούδων και των γιαγιάδων.