a

Copyright 2023 Ιάσων Σκουζός TaxLaw.
All Rights Reserved.

espa
Back to top

Κατάχρηση νομικής προσωπικότητας εταιρείας – άρση/κάμψη της νομικής αυτοτέλειας

Ιάσων Σκουζός - TaxLaw > Κλάδοι Δικαίου  > Αστικό Δίκαιο  > Κατάχρηση νομικής προσωπικότητας εταιρείας – άρση/κάμψη της νομικής αυτοτέλειας

Κατάχρηση νομικής προσωπικότητας εταιρείας – άρση/κάμψη της νομικής αυτοτέλειας

Κατά πάγια νομολογία δικαιολογείται η άρση της νομικής προσωπικότητας νομικού προσώπου όταν:
i. το νομικό πρόσωπο χρησιμοποιείται ως παρένθετο πρόσωπο,
ii. υπάρχει κυρίαρχος μέτοχος, ο οποίος δεσπόζει με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο και
iii. υπάρχει κατάχρηση θεσμού, δηλαδή περιπτώσεις όπου η επιμονή στην αρχή του χωρισμού θα οδηγούσε σε μη αποδεκτά από το δίκαιο αποτελέσματα και ο κυρίαρχος εταίρος χρησιμοποιεί το νομικό πρόσωπο είτε για καταστρατήγηση του νόμου είτε για να προκαλέσει δολίως ζημία σε τρίτο ή για να αποφύγει την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του έναντι τρίτων.

Κατάχρηση του θεσμού της νομικής προσωπικότητας στο Ελληνικό εταιρικό δίκαιο υπάρχει όταν παραβιάζονται οι θεμελιώδεις κανόνες, που δικαιολογούν την ύπαρξη του νομικού προσώπου ως αυτοτελούς φορέως δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε σχέση με τα φυσικά πρόσωπα, που το αποτελούν. Η έννοια του νομικού προσώπου εξυπηρετεί ορισμένα έννομα συμφέροντα υπό ορισμένες νόμιμες προϋποθέσεις. Το νομικό πρόσωπο είναι η έννομη συνέπεια της συνδρομής του πραγματικού ορισμένων διατάξεων. Όταν οι διατάξεις αυτές χρησιμοποιούνται ενάντια στην καλή πίστη και τα χρηστά ήθη και καθ’ υπέρβαση του κοινωνικού και οικονομικού σκοπού τους (ΑΚ 281), τότε δεν δικαιολογείται η ύπαρξη του νομικού προσώπου (αφού έγινε κατάχρηση του θεσμού), ούτε η αυτοτέλεια του έναντι των νομικών ή φυσικών προσώπων που το αποτελούν ως μέτοχοι του και συνεπώς για χρέη του νομικού προσώπου ευθύνονται άμεσα και οι μέτοχοι που το αποτελούν με την έννοια ότι οι φερόμενες ως πράξεις της εταιρείας είναι στην πραγματικότητα πράξεις του κυρίαρχου μετόχου ή εταίρου της, που σκόπιμα παραλλάσσονται και αντιστρόφως οι πράξεις του φυσικού ή νομικού προσώπου συνέχονται με την εταιρεία από την οποία αθέμιτα επιχειρείται να αποκοπούν.

Η άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου στη νομολογία εκδηλώνεται κυρίως στις περιπτώσεις που ο κυρίαρχος μέτοχος ή εταίρος χρησιμοποιεί τη νομική προσωπικότητα της εταιρείας για να καταστρατηγήσει το νόμο ή για να προκαλέσει δολίως ζημία σε τρίτον ή για να αποφύγει την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ως κύρωση επιβαλλόμενη προς αποφυγή της καταχρήσεως, προβάλλει η άρση ή η κάμψη της νομικής προσωπικότητας της εταιρείας και η μετακύλιση από την εταιρεία στους μετόχους ή εταίρους των συνεπειών που την αφορούν ή αντιστρόφως η μετακύλιση των αντίστοιχων συνεπειών από τους μετόχους ή τους εταίρους στην εταιρεία. Ασφαλώς, όμως, καταχρηστική είναι η συμπεριφορά του βασικού μετόχου ή εταίρου που συναλλάσσεται με παρένθετο πρόσωπο την εταιρεία, όταν η εταιρεία δεν έχει εταιρική οργάνωση ή δεν έχει αναπτύξει επιχειρηματική δράση και είναι αυτός στην ουσία που συναλλάσσεται υπό την εταιρική επωνυμία για δικό του όφελος. Πέραν δε της άσκησης εκ μέρους του εταίρου εμπορίας με παρένθετο πρόσωπο την εταιρεία, ενδεικτικά περιστατικά κατάχρησης της νομικής προσωπικότητάς της είναι και η εκ μέρους του εταίρου παράλληλη διεξαγωγή ομοειδών επιχειρηματικών εργασιών σε εταιρική και ατομική βάση, η εικονικότητα του νομικού προσώπου, η συμπεριφορά του εταίρου, που να προκαλεί την εντύπωση της προσωπικής του ευθύνης.

Καταληκτικά, και σε κάθε περίπτωση, η άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου είναι προσωρινή και περιορισμένη, δηλαδή δεν καταλύεται η ίδια η νομική προσωπικότητα της εταιρείας, αλλά παραμερίζεται μόνο για τη συγκεκριμένη συναλλαγή η περιουσιακή αυτοτέλεια – με την έννοια ότι η εταιρεία ή αναλόγως ο βασικός μέτοχος ή εταίρος της παραμένουν οφειλέτες, που ευθύνονται πλέον από κοινού και εις ολόκληρο (άρθρο 481 ΑΚ) για τις ζημιογόνες συνέπειες (άρθρο 926 ΑΚ) της συναλλαγής τους, δηλαδή δημιουργείται ένας πρόσθετος οφειλέτης, στον οποίο επεκτείνονται (διαχέονται) οι συνέπειες αυτές με κατεύθυνση είτε από την εταιρεία προς το βασικό μέτοχο ή εταίρο είτε με αντίστροφη κατεύθυνση. Κατά πάγια δε νομολογία συντρέχει κατάχρηση νομικής προσωπικότητας σύμφωνα με τα ακόλουθα ενδεικτικά κριτήρια – με βάση τη θεωρία και την πάγια νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων-:
• η ανεπαρκής χρηματοδότηση της εταιρείας (Τζουγανάτος, Νεότερες αντιλήψεις για την ευθύνη των μετόχων ΑΕ, σελ.180)
• η ουσιαστική σύγχυση ή ταύτιση της εταιρικής με την προσωπική περιουσία του μετόχου (Γεωργακόπουλος, Το δίκαιο των εταιρειών, τ. 3ος, σελ. 547),
• η επιλογή των προσώπων της διοίκησης απευθείας από το μέτοχο με ουσιαστική κατάλυση των αρχών και κανόνων της εσωτερικής έννομης τάξης,
• η χρησιμοποίηση της εταιρείας ως alter ego του μετόχου (Ρόκας, Σχόλιο υπό ΕφΑΘ 1739/1995 ΕΕμπΔ 1995, 212),
• η άσκηση εκ μέρους του εταίρου εμπορίας με παρένθετο πρόσωπο ή η ύπαρξη φαινομένου καταστρατήγησης του νόμου, οπότε και παρακάμπτονται οι υποχρεώσεις που δεσμεύουν τον εταίρο ως φυσικό πρόσωπο (ΜΠρΠειρ 543/1998 ΕΕμπΔ 1998,310 με Σχόλιο Δ. Αυγητίδη, ΑΠ 537/2016 ΝΟΜΟΣ),
• η συνολική συμπεριφορά του προσώπου προς τα έξω n οποία αποκρούει την ύπαρξη εταιρείας (I. Ρόκας, Σχόλιο υπό ΕφΑΘ 1739/1995 ΕΕμπΔ 1995,215),
• η εικονικότητα του νομικού προσώπου (Πασσιάς, Ανώνυμη εταιρία, σελ. 184),
• η συμπεριφορά του εταίρου που δημιουργεί την αντικειμενική εντύπωση της προσωπικής του ευθύνης (ΠΠρΠειρ 4208/1999 ΝοΒ 2000,82, ΠΠρθεσ 10399/1999 ΕΕμπΔ 1999,496, ΠΠρΑΘ 739/1998 ΕΕμπΔ 1998,795, ΠΠρΠεφ 834/1998 ΕΝΔ 17,302, ΜΠρΠειρ 4543/1998 ΔΕΕ 1999,414, Αυγητίδης, Η αυτοτέλεια του νομικού προσώπου, ΕπισκΕΔ 1999, 92) και
• η έλλειψη εταιρικής οργάνωσης ή επιχειρηματικής δράσης της εταιρείας, η οποία στην ουσία εμφανίζεται ως παρένθετο πρόσωπο στις συναλλαγές του βασικού μετόχου ή εταίρου, αφού στην πραγματικότητα είναι αυτός ο οποίος συναλλάσσεται υπό την εταιρική επωνυμία για δικό του όφελος (ΑΠ 537/2016 ΝΟΜΟΣ).

error: Content is protected !!