Προτάσεις μείωσης/ελέγχου του εργοδοτικού κόστους σε ιδιωτικές επιχειρήσεις – Μείωση Αποδοχών
i. Με συμφωνία
Εργοδότης και εργαζόμενος κατά την κατάρτιση της σύμβασης εργασίας έχουν το δικαίωμα να καθορίζουν το ύψος των αποδοχών ως αντάλλαγμα για την παροχή εργασίας, υπό την προϋπόθεση της τήρησης των ελάχιστων ορίων μισθών και ημερομισθίων που προβλέπονται στο νόμο και στις οικείες συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Περαιτέρω, καθίσταται επιτρεπτή με μεταγενέστερη συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, κατά προτίμηση έγγραφη για τυχόν αμφισβητήσεις, η μείωση των αποδοχών του εργαζομένου, αλλά μόνο μέχρι του ποσού των νομοθετικώς καθορισμένων κατώτατων ορίων αποδοχών.
• Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.)
Σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ.4 Ν.1876/1990, όπως ισχύει, ως ελάχιστος μισθός ή ημερομίσθιο της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.) νοείται πλέον ο νομοθετικώς καθορισμένος κατώτατος μισθός και το κατώτατο ημερομίσθιο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 1, υποπαρ. ΙΑ 11, περ.3’ του Ν.4093/2012, όπως ισχύει, καθώς και την υπ’αριθ.6/28.02.2012 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου και την με αριθ.πρωτ.4601/304/12.03.2012 Ερμηνευτική Εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, από την 14η.02.2012 και μέχρι τη λήξη της περιόδου οικονομικής προσαρμογής (την οποία προβλέπουν τα Μνημόνια που προσαρτώνται στο Ν. 4046/2012, καθώς και οι επακόλουθες τροποποιήσεις αυτών), ισχύουν τα ως κάτωθι περιγραφόμενα κατώτατα όρια νόμιμων μισθών και ημερομισθίων μισθωτών υπαλλήλων:
Μισθωτοί
| ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΜΕΧΡΙ 25 ΕΤΩΝ | |||
| ΕΤΗ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ | ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΙΣΘΟΣ (€) | ΕΠΙΔΟΜΑ ΤΡΙΕΤΙΑΣ | ΣΥΝΟΛΟ |
| 0-3 | 510,95 | 0,00 | 510,95 |
| 3 και άνω | 510,95 | 51,10 | 562,05 |
| ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΑΝΩ ΤΩΝ 25 ΕΤΩΝ | |||
| ΕΤΗ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ | ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΙΣΘΟΣ (€) | ΕΠΙΔΟΜΑ ΤΡΙΕΤΙΑΣ (€) | ΣΥΝΟΛΟ |
| 0-3 | 586,08 | 0,00 | 586,08 |
| 3-6 | 586,08 | 58,61 | 644,69 |
| 6-9 | 586,08 | 117,22 | 703,30 |
| 9 και άνω | 586,08 | 175,82 | 761,30 |
Εργατοτεχνίτες
| ΕΡΓΑΤΟΤΕΧΝΙΤΕΣ ΜΕΧΡΙ 25 ΕΤΩΝ | |||
| ΕΤΗ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ | ΒΑΣΙΚΟ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΟ | ΕΠΙΔΟΜΑ ΤΡΙΕΤΙΑΣ (€) | ΣΥΝΟΛΟ |
| 0-3 | 22,83 | 0,00 | 22,83 |
| 3-6 | 22,83 | 1,14 | 23,97 |
| 6 και άνω | 22,83 | 2,28 | 25,11 |
| ΕΡΓΑΤΟΤΕΧΝΙΤΕΣ ΑΝΩ ΤΩΝ 25 ΕΤΩΝ | |||
| ΕΤΗ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑΣ | ΒΑΣΙΚΟ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΟ (€) | ΕΠΙΔΟΜΑ ΤΡΙΕΤΙΑΣ (€) | ΣΥΝΟΛΟ |
| 0-3 | 26,18 | 0,00 | 26,18 |
| 3-6 | 26,18 | 1,31 | 27,49 |
| 6-9 | 26,18 | 2,62 | 28,80 |
| 9-12 | 26,18 | 3,93 | 30,11 |
| 12-15 | 26,18 | 5,24 | 31,42 |
| 15-18 | 26,18 | 6,55 | 32,73 |
| 18 και άνω | 26,18 | 7,85 | 34,03 |
Οι ως άνω προσαυξήσεις προϋπηρεσίας («επίδομα τριετίας») καταβάλλονται σε εργαζόμενο με οποιαδήποτε ειδικότητα και με προϋπηρεσία σε οποιονδήποτε εργοδότη και, για μεν τους εργατοτεχνίτες μετά τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας τους, για δε τους υπαλλήλους μετά τη συμπλήρωση του 19ου έτους της ηλικίας τους και ισχύουν για τη συμπληρωθείσα υπηρεσία μέχρι την 14η.2.2012. Έκτοτε και μέχρι η ανεργία να διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω του 10%, αναστέλλεται η προσαύξηση για προϋπηρεσία.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 72 παρ. 2 Ν.4331/2015, οι θεσμικοί όροι της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. παραμένουν σε ισχύ έως και την 30η.09.2015, εφόσον δεν υπάρξει μέχρι τότε θέσπιση νέας Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.
Ως εκ των ανωτέρω, στην περίπτωση που ο εργαζόμενος αμείβεται σύμφωνα με τα νομοθετικώς καθορισμένα κατώτατα όρια αποδοχών και λαμβάνει από τον εργοδότη αποδοχές μεγαλύτερες των προβλεπόμενων αυτών κατώτατων ορίων, ο εργοδότης δύναται μόνο κατόπιν συμφωνίας με τον εργαζόμενο να προβεί σε μείωση των αποδοχών του, με τροποποίηση της υφιστάμενης ατομικής σύμβασης εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη, σε κάθε περίπτωση, τα νομοθετικώς καθορισμένα όρια κατώτατων μισθών και ημερομισθίων.
• Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (Σ.Σ.Ε.)
Σύμφωνα με το άρθρο 37 παρ.6 Ν.4024/2011, έχει ανασταλεί για όλη τη διάρκεια ισχύος του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής η δυνατότητα του Υπουργού Εργασίας να κηρύξει γενικώς υποχρεωτική για όλους τους εργαζομένους ενός κλάδου ή επιχείρησης ή επαγγέλματος τις αντίστοιχες Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (κλαδικές ή επιχειρησιακές ή εθνικές/τοπικές ομοιοεπαγγελματικές).
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 2 της υπ’αριθ.6/28.02.2012 Πράξης του Υπουργικού Συμβουλίου από την 14η.02.2012 και μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, οι Σ.Σ.Ε. συνάπτονται για ορισμένο χρόνο ισχύος, η διάρκεια του οποίου δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα (1) έτος και δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία (3) έτη, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 72 παρ.1 Ν.4331/2015, οι κανονιστικοί όροι Σ.Σ.Ε., που έληξε ή καταγγέλθηκε και αφορούν σε μισθό/ημερομίσθιο, εξακολουθούν να ισχύουν για ένα 6μηνο και εφαρμόζονται και στους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται στο διάστημα αυτό, ενώ εξακολουθούν να ισχύουν και μετά την πάροδο του 6μήνου και μέχρις ότου λυθεί ή τροποποιηθεί η ατομική σχέση εργασίας. Στην περίπτωση, λοιπόν, που ο εργαζόμενος υπάγεται σε οποιαδήποτε Σ.Σ.Ε., πρέπει να διακρίνουμε τις κάτωθι περιπτώσεις:
α) Σ.Σ.Ε. σε ισχύ και Σ.Σ.Ε. που έχει λήξει ή καταγγελθεί χωρίς να έχει παρέλθει, όμως, η μετενέργειά της
Στην περίπτωση αυτή ο εργοδότης δεν δύναται μονομερώς να προβεί σε παραβίαση των όρων της Σ.Σ.Ε. με τη μείωση των ορίων αποδοχών τους.
Αν οι αποδοχές του εργαζόμενου, οι οποίες προβλέπονται από την ατομική σύμβαση εργασίας του, είναι ανώτερες από αυτές που προβλέπονται στη Σ.Σ.Ε., δυνάμει της οποίας αμείβεται, και η οποία εξακολουθεί να είναι σε ισχύ, ο εργοδότης μπορεί μόνο κατόπιν συμφωνίας με τον εργαζόμενο να τροποποιήσει την ατομική σύμβαση εργασίας και να μειώσει το μισθό του ως τα κατώτερα όρια της Σ.Σ.Ε.
β) Σ.Σ.Ε. που έχει λήξει ή καταγγελθεί και έχει παρέλθει και η μετενέργειά της
Στην περίπτωση αυτή, οι κανονιστικοί όροι της Σ.Σ.Ε. εξακολουθούν να ισχύουν και μετά την πάροδο του 6μήνου (χρονικό διάστημα μετενέργειας) και μέχρις ότου λυθεί ή τροποποιηθεί η ατομική σχέση εργασίας. Ο εργοδότης δεν δύναται να μειώσει μονομερώς τις αποδοχές του εργαζομένου, εκτός αν συναφθεί μεταξύ τους σχετική συμφωνία για σύναψη νέας ατομικής σύμβασης εργασίας με αποδοχές βάσει των νομοθετικώς καθορισμένων ορίων κατώτατων μισθών και ημερομισθίων.
ii. Μονομερώς (χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του εργαζομένου)
• Μείωση των νομοθετικώς καθορισμένων κατώτατων ορίων αποδοχών
Σε ατομική σύμβαση εργασίας, για την οποία ο εργαζόμενος αμείβεται σύμφωνα με τα νομοθετικώς προβλεπόμενα κατώτατα όρια αποδοχών, σε περίπτωση που τα κατώτατα αυτά όρια εκ νέου μειωθούν, ο εργοδότης δύναται μονομερώς να αναπροσαρμόζει τις αποδοχές στα νέα αυτά κατώτατα όρια.
• Κατάργηση επιδομάτων
Όταν παρέλθει το 6μηνο από τη λήξη της Σ.Σ.Ε. και δεν συναφθεί νέα Σ.Σ.Ε., οι κανονιστικοί όροι που αφορούν επιδόματα παύουν να ισχύουν, με εξαίρεση το επίδομα τριετίας. Επομένως, ο εργοδότης μπορεί μονομερώς να σταματήσει να καταβάλει όλα τα επιδόματα που κατέβαλε, πλην του επιδόματος τριετίας.
• Μεταβολή όρων της εργασιακής σύμβασης για οικονομικοτεχνικούς λόγους
Σύμφωνα με σχετικώς πρόσφατη νομολογία , όταν ο εργοδότης επιχειρεί μονομερή τροποποίηση των όρων εργασίας, η οποία επιβάλλεται από οικονομικοτεχνικούς λόγους, όπως είναι η συρρίκνωση ή πτωτική τάση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, έχει το δικαίωμα να επιβάλλει τη μεταβολή αυτή, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η τροποποίηση αυτή γίνεται προς αποφυγή της άλλως αναγκαίας απόλυσης, οπότε και προς το συμφέρον του εργαζόμενου.
Ως εκ τούτου, εύλογη μείωση των αποδοχών του εργαζομένου, ως μονομερώς επιβληθείσα μεταβολή των όρων εργασίας εκ μέρους του εργοδότη, εφόσον είναι ανάλογη της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης, κείται εντός των πλαισίων άσκησης του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη και καθίσταται νόμιμη.
Άλλωστε, ενόψει της παρούσας δυσχερούς οικονομικής συγκυρίας και δυνάμει και της συνταγματικά κατοχυρωμένης οικονομικής ελευθερίας (άρθρο 5 παρ.1 Συντ.), ο εκάστοτε εργοδότης προκειμένου να ανταπεξέλθει στη διαφαινόμενη οικονομική κρίση της επιχείρησής του, έχει το δικαίωμα, αφού λάβει υπόψη του όλα τα οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης και της αγοράς, να προβαίνει σε στάθμιση των συμφερόντων του και σε επιλογή των κατάλληλων, αλλά και των ηπιότερων μέσων για την επιβίωση της επιχείρησής του, στα πλαίσια βέβαια πάντα που θέτουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος.
Στην περίπτωση που πρόκειται για σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου και ο εργαζόμενος δεν αποδέχεται τη μεταβολή αυτή, ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση. Για να είναι όμως έγκυρη η καταγγελία, θα πρέπει να είναι έγγραφη και να συνοδεύεται από την ανάλογη αποζημίωση απολύσεως, εφόσον η απασχόληση του εργαζομένου έχει υπερβεί τους δώδεκα (12) μήνες. Σημειωτέον ότι η καταγγελία αυτή δεν καθίσταται καταχρηστική από μόνο το λόγο ότι έγινε ύστερα από απόκρουση της βλαπτικής μεταβολής, εκτός αν συντρέχουν άλλα κρίσιμα πραγματικά περιστατικά, όπως είναι η ύπαρξη εμπάθειας.
Προκειμένου για την εφαρμογή της πρότασης αυτής, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και οπωσδήποτε στάθμιση αφενός των συμφερόντων της επιχείρησης – εργοδότη που οδηγείται στη λύση αυτή και αφετέρου των εργαζομένων, σε βάρος των οποίων θα εφαρμοσθεί το σχετικό μέτρο.