Αστική ευθύνη του Δημοσίου για ιατρικά λάθη
Σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισ.Ν.Α.Κ., «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο, με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών», ενώ το άρθρο 106 του Εισ.Ν.Α.Κ. ορίζει ότι «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».
Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, για την θεμελίωση της αστικής ευθύνης των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) ένεκα πράξεων ή παραλείψεων των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους, απαιτείται, εκτός των άλλων, να υφίσταται πρόσφορη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της πράξεως ή της παραλείψεως και της ζημίας, η οποία να καθιστά την πράξη ή την παράλειψη ζημιογόνο. Η συνάφεια αυτή συντρέχει, όταν, κατά τα αντικειμενικώς γνωστά και γενικώς αποδεκτά, η πράξη ή η παράλειψη, κατά το χρόνο και υπό τους όρους κατά τους οποίους έλαβε χώρα, ήταν ικανή, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, κατά αντικειμενική πρόγνωση και σύμφωνα με την συνήθη πορεία των πραγμάτων, ήτοι χωρίς την μεσολάβηση άλλων έκτακτων και ασυνήθιστων περιστατικών, να επιφέρει τη ζημία.
Επιπροσθέτως, απαιτείται να γίνεται με τη ζημιογόνο αυτή πράξη ή παράλειψη παράβαση ενός κανόνα δικαίου, με τον οποίο προστατεύεται ή παρέχεται συγκεκριμένο δικαίωμα σχετικό με ένα υλικό ή άυλο αγαθό. Στην περίπτωση δε των υλικών πράξεων, η παρανομία μπορεί να συνίσταται στο γεγονός ότι η πράξη ή η παράλειψη του οργάνου δεν είναι σύμφωνη προς τους κανόνες της καλής λειτουργίας της Διοίκησης ή προς τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, οι οποίοι σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων του.
Περαιτέρω, από τον συνδυασμό των προαναφερομένων διατάξεων των άρθρων 105 και 106 του Εισ.Ν.Α.Κ. με τις ειδικότερες διατάξεις του άρθρου 24 του Α.Ν. 1565/1939 «περί Κώδικος ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος» που ορίζει ότι «Ο ιατρός οφείλει να παρέχει μετά ζήλου ευσυνειδησίας και αφοσιώσεως την ιατρική αυτού συνδρομή, συμφώνως προς τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης και της κτηθείσης πείρας, τηρών τις ισχύουσες διατάξεις περί διαφυλάξεως των ασθενών και προστασίας των υγειών», του άρθρου 929 του Α.Κ. που ορίζει ότι «Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου, η αποζημίωση περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, ο,τιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον ή θα ξοδεύει επιπλέον εξαιτίας της αύξησης των δαπανών του» και του άρθρου 932 του Α.Κ. που ορίζει ότι «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του», προκύπτει ότι, για να θεμελιωθεί νόμιμος λόγος ευθύνης του Δημοσίου ή του Ν.Π.Δ.Δ. προς αποζημίωση, πρέπει να υφίσταται παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων τους κατά την ενάσκηση της ανατεθειμένης σε αυτά δημόσιας υπηρεσίας, όπως της ιατρικής περίθαλψης ασθενών, με την οποία να προσεβλήθη το συνδεόμενο με την προσωπικότητα αυτών των ασθενών και προστατευόμενο από τις διατάξεις τόσο του Αστικού Κώδικα όσο και του Ποινικού Κώδικα αγαθό της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας.
Έτσι, ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να συμμορφώνεται, σε κάθε περίπτωση παροχής ιατρικών υπηρεσιών, προς τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης και της κτηθείσης πείρας, καθώς και να επιδεικνύει επιμέλεια πέραν εκείνης που απαιτείται από τις διατάξεις του άρθρου 330 του Α.Κ. στις συναλλαγές, ευθυνόμενος εάν ενήργησε κατά παράβαση των ανωτέρω και όχι όπως θα ενεργούσε κάτω υπό τις ίδιες συνθήκες ή περιστάσεις και με τα ίδια στη διάθεσή του μέσα κάθε συνετός και επιμελής ιατρός.
Εξ’ άλλου, προκειμένου να στοιχειοθετηθεί, κατά τις ανωτέρω διατάξεις, αστική ευθύνη του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. και υποχρέωση τούτων προς αποζημίωση, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη κατά τα προεκτεθέντα πρόσφορου αντικειμενικού αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς του οργάνου τους και της προκληθείσας ζημίας. Ο εν λόγω αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος υφίσταται, όταν, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, η ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων ήταν ικανή να επιφέρει το ζημιογόνο γεγονός.