Πτώχευση φυσικού προσώπου υπό το νέο νομοθετικό πλαίσιο του ν. 4738/2020

Πτώχευση φυσικού προσώπου υπό το νέο νομοθετικό πλαίσιο του ν. 4738/2020

Σε αντίθεση με το προϊσχύον πτωχευτικό δίκαιο, με τον νέο νόμο 4738/2020 αποσυνδέεται πλέον η διαδικασία της πτώχευσης από την εμπορική ιδιότητα, καθώς προβλέπεται η δυνατότητα υπαγωγής στις ρυθμίσεις του ως άνω νόμου όλων των φυσικών προσώπων (αρθ. 76 παρ. 1). Οι διατάξεις του ν. 4738/2020 εφαρμόζονται στις περιπτώσεις που η αίτηση πτώχευσης κατατίθεται μετά την 1.3.2021. Σημειώνεται ότι από την ίδια ημερομηνία έπαυσε η δυνατότητα υποβολής νέων αιτήσεων υπαγωγής φυσικών προσώπων στις διατάξεις του ν. 3869/2020 (Νόμος Κατσέλη).

Προϋποθέσεις

Πιο συγκεκριμένα, σε πτώχευση κηρύσσεται ο οφειλέτης που βρίσκεται σε παύση πληρωμών, ήτοι αυτός που αδυνατεί να εκπληρώνει τις ληξιπρόθεσμες χρηματικές υποχρεώσεις του κατά τρόπο γενικό και μόνιμο. Δεν αποτελούν εκπλήρωση των υποχρεώσεων οι πληρωμές που πραγματοποιούνται με δόλια ή καταστρεπτικά μέσα (άρθρο 77).

Περαιτέρω ο νόμος εισάγει το (μαχητό) κριτήριο, ότι ο οφειλέτης βρίσκεται σε παύση πληρωμών, όταν:

• δεν καταβάλει ληξιπρόθεσμες χρηματικές υποχρεώσεις του προς το Δημόσιο, τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ή πιστωτικά ή χρηματοδοτικά ιδρύματα, σε ύψος τουλάχιστον 40% των συνολικών ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεών του,
• για περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών,
• εφόσον η μη εξυπηρετούμενη υποχρέωσή του υπερβαίνει το ποσό των 30.000 ευρώ.

Πτώχευση κηρύσσεται από το αρμόδιο δικαστήριο, κατόπιν αίτησης, εφόσον, με βάση τα οικονομικά στοιχεία που τίθενται υπόψη του δικαστηρίου, πιθανολογείται ότι η περιουσία ή το εισόδημα του οφειλέτη επαρκούν για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας.

H δημοσίευση των πράξεων που διενεργούνται και των αποφάσεων/διατάξεων που εκδίδονται στο πλαίσιο της διαδικασίας πτώχευσης του ν. 4738/2020 γίνεται μέσω του Ηλεκτρονικού Μητρώου Φερεγγυότητας (εφεξής Η.Μ.Φ.), τα στοιχεία του οποίου είναι δημόσια διαθέσιμα (https://www.gov.gr/ipiresies/periousiakai-phorologia/diakheirise-opheilon/elektroniko-metroo-pheregguotetas-demosieuseis ).

Καινοτομία του νέου νόμου αποτελεί η πτώχευση μικρού αντικειμένου, η οποία ορίζεται ως η πτώχευση στην οποία ο οφειλέτης ικανοποιεί τα κριτήρια προσδιορισμού της πολύ μικρής οντότητας του άρθρου 2 του ν. 4308/2014 (έναρξη ισχύος από 1.6.2021).

Αναφορικά με τα νομικά πρόσωπα, πολύ μικρές οντότητες θεωρούνται εκείνες οι οποίες κατά την ημερομηνία του ισολογισμού τους δεν υπερβαίνουν τα όρια δύο τουλάχιστον από τα ακόλουθα τρία κριτήρια:

α) Σύνολο ενεργητικού (περιουσιακών στοιχείων): 350.000 ευρώ.

β) Καθαρό ύψος κύκλου εργασιών: 700.000 ευρώ.

γ) Μέσος όρος απασχολουμένων κατά τη διάρκεια της περιόδου: 10 άτομα.

Προβλέπεται αναλογική εφαρμογή τους και σε φυσικά πρόσωπα με βάση το ενεργητικό της περιουσίας τους, δηλαδή να μην ξεπερνά τις 350.000 ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, η ακίνητη περιουσία του φυσικού προσώπου, εφόσον αυτή βρίσκεται στην Ελλάδα, αποτιμάται βάσει της φορολογητέας αξίας για τον υπολογισμό του ΕΝ.Φ.Ι.Α., όπως αυτή προκύπτει από την τελευταία πράξη προσδιορισμού φόρου (αρ. 11 παρ. 1), εκτός αν βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως και υπολογίζεται βάσει της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου, ενώ, εφόσον αυτή βρίσκεται στην αλλοδαπή, βάσει της εμπορικής αξίας που προκύπτει από έκθεση εκτιμητή ακινήτων (αρ. 11 παρ. 2).

Διαδικασία

Η πτώχευση κηρύσσεται μετά από αίτηση:

• ενός ή περισσοτέρων πιστωτών με έννομο συμφέρον, ή
• του εισαγγελέα πρωτοδικών, εφόσον τούτο δικαιολογείται από λόγους δημόσιου συμφέροντος, ή
• μετά από αίτηση του οφειλέτη (άρθρο 79).

Στην αίτηση πρέπει να αναγράφονται το όνομα, το επώνυμο, το πατρώνυμο, η επωνυμία, ο Αριθμός Φορολογικού Μητρώου (Α.Φ.Μ.), καθώς και η διεύθυνση όπου ο οφειλέτης έχει την κατοικία του. Επίσης στην αίτηση που αφορά έμπορο πρέπει να αναγράφεται και ο αριθμός Γενικού Εμπορικού Μητρώου του οφειλέτη. Αν τα στοιχεία αυτά δεν έχουν αναγραφεί ή δεν συμπληρώθηκαν, η αίτηση απορρίπτεται ως απαράδεκτη (αρ. 79 παρ. 3). Περαιτέρω η αίτηση πρέπει να αναφέρει τον προτεινόμενο σύνδικο με το όνομα, επώνυμο, και τη διεύθυνση αυτού. Η αίτηση πρέπει επίσης να συνοδεύεται από έγγραφη δήλωση του υποψήφιου συνδίκου ότι αποδέχεται τον διορισμό και από δήλωσή του περί μη υπάρξεως κωλύματος.

Η αίτηση και το σύνολο των συνοδευτικών εγγράφων δημοσιεύονται στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας.

Επίσης απαιτείται γραμμάτιο κατάθεσης του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, ποσού πεντακοσίων (500) ευρώ.

Προθεσμία

Ο οφειλέτης υποχρεούται να υποβάλει, πάντως το αργότερο μέσα σε 30 ημέρες, αφότου συντρέξουν οι ως άνω προϋποθέσεις περί παύσης πληρωμών, αίτηση προς το πτωχευτικό δικαστήριο για την κήρυξη της πτώχευσης (άρθρο 79 παρ. 5).

Απόρριψη της αίτησης

Το πτωχευτικό δικαστήριο απορρίπτει την αίτηση στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. Εάν δεν συντρέχουν οι υποκειμενικές ή οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την κήρυξη της πτώχευσης.
2. Εάν αποδειχθεί ότι αυτή ασκείται καταχρηστικά, δηλαδή εάν ο πιστωτής την χρησιμοποιεί ως υποκατάστατο διαδικασίας ατομικής ικανοποίησης ή προς επιδίωξη σκοπών άσχετων με την πτώχευση, ως θεσμό συλλογικής εκτέλεσης, καθώς και εάν ο οφειλέτης την υποβάλλει προς το σκοπό δόλιας αποφυγής πληρωμής των χρεών του.

 

Ένδικο βοήθημα

Η απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση υπόκειται σε ανακοπή, εντός προθεσμίας 30 ημερών από τη δημοσίευση της απόφασης.

Δημοσιότητα

Η απόφαση που κηρύσσει την πτώχευση, με επιμέλεια του συνδίκου ή του ενυπόθηκου δανειστή, καταχωρείται ατελώς στο υποθηκοφυλακείο ή στο κτηματολόγιο, στο οποίο έχουν καταχωρηθεί εμπράγματα δικαιώματα του οφειλέτη επί ακινήτων (αρ. 85).

Δικαιώματα οφειλέτη- πτωχευτική απαλλοτρίωση

Από την κήρυξη της πτώχευσης επέρχεται πτωχευτική απαλλοτρίωση, δηλαδή ο οφειλέτης στερείται αυτοδικαίως της διοίκησης (διαχείρισης και διάθεσης) της περιουσίας του, την οποία ασκεί μόνος ο σύνδικος. Μετά την κήρυξη της πτώχευσης, πράξεις διαχείρισης ή διάθεσης στοιχείων της πτωχευτικής περιουσίας από τον οφειλέτη ή προς αυτόν, χωρίς τη σύμπραξη του συνδίκου, είναι ανενεργείς (αρ. 93).

Αποτελέσματα πτώχευσης

1. Αναστολή ατομικών καταδιώξεων

Από την κήρυξη της πτώχευσης αναστέλλονται αυτοδικαίως όλα τα ατομικά καταδιωκτικά μέτρα των πτωχευτικών πιστωτών κατά του οφειλέτη προς ικανοποίηση ή εκπλήρωση πτωχευτικών απαιτήσεών τους. Ιδίως απαγορεύεται η έναρξη ή συνέχιση της αναγκαστικής εκτέλεσης, η άσκηση αναγνωριστικών ή καταψηφιστικών αγωγών, η συνέχιση των δικών επ’ αυτών, η άσκηση ή εκδίκαση ένδικων μέσων, η έκδοση πράξεων διοικητικής φύσεως, ή η εκτέλεση τους σε στοιχεία της πτωχευτικής περιουσίας, συμπεριλαμβανομένων και των μέτρων διοικητικής εκτέλεσης από το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, καθώς και των μέτρων διασφάλισης της οφειλής κατά το άρθρο 46 του ν. 4174/2013 (πλέον ν. 4987/2022-ΚΦΔ).

Επίσης, διασφαλιστικά μέτρα των παρ. 5 και 6 του άρθρου 46 του ν. 4174/2013 (πλέον ν. 4987/2022) που λήφθηκαν πριν την κήρυξη της πτώχευσης ή λαμβάνονται μετά την κήρυξη της πτώχευσης αναστέλλονται κατά το μέρος που αφορούν τον οφειλέτη μέχρι ανακλήσεως της απόφασης πτώχευσης ή περάτωσης της πτώχευσης ή παύσης των εργασιών της.

2. Αυτοδίκαιη απαλλαγή χρεών

Με το ν. 4738/2020 εισήχθη ο θεσμός της αυτοδίκαιης απαλλαγής από το υπόλοιπο χρεών (άρθρα 192-196), σε αντίθεση με τα ισχύοντα στο ν. 3588/2007, όπου προϋπόθεση της απαλλαγής ήταν η έκδοση σχετικής απόφασης του πτωχευτικού δικαστηρίου, κατόπιν αίτησης του οφειλέτη.Ο οφειλέτης μπορεί να απαλλαχθεί 3 έτη μετά την κήρυξη της πτώχευσης ή την εγγραφή στο Η.Μ.Φ. ανεξαρτήτως της αναγγελίας των απαιτήσεων (αρ.192). Προβλέπεται και η δυνατότητα απαλλαγής στο 1 έτος, όταν η πτωχευτική περιουσία περιλαμβάνει την κύρια κατοικία του οφειλέτη ή/και άλλα πάγια περιουσιακά του στοιχεία που υπερβαίνουν σε αξία το 10% των συνολικών του υποχρεώσεων και η ελάχιστη αξία τους δεν υπολείπεται των 100.000 ευρώ, εξαιρουμένων όσων έχουν αποκτηθεί στην διάρκεια των 12 μηνών που προηγούνται της υποβολής της αίτησης πτώχευσης (αρ. 92 παρ. 3).

Η απαλλαγή του οφειλέτη αφορά οφειλές ατομικές ή οφειλές από συνυπευθυνότητα, οι οποίες ανάγονται σε χρόνο πριν την υποβολή της αίτησης πτώχευσης, ανεξαρτήτως  χρόνου έκδοσης του νόμιμου τίτλου είσπραξης και ανεξαρτήτως αν οι οφειλές έχουν αναγγελθεί ή όχι. Κατ’ εξαίρεση, ο μισθός και η σύνταξη περιλαμβάνονται στα ακατάσχετα (βάσει 982 παρ. 2 ΚΠολΔ).

Χρόνος επέλευσης της απαλλαγής

Η απαλλαγή επέρχεται αυτοδίκαια μετά την πάροδο 36 μηνών (3 ετών) από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης κήρυξης του οφειλέτη σε πτώχευση (ενδεχομένως δηλαδή και πριν από την περάτωση της πτώχευσης) ή καταχώρισης του ονόματός του στο Η.Μ.Φ. ή στο Μητρώο Πτωχεύσεων, σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πτώχευσης.

 Έκταση απαλλαγής

Ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τις οφειλές του στη Φορολογική Διοίκηση, στο Δημόσιο ή υπέρ τρίτων, ατομικές (δηλαδή βεβαιωμένες στον Α.Υ.Μ. του οφειλέτη) ή από συνυπευθυνότητα, οι οποίες ανάγονται σε χρόνο πριν από την υποβολή της αίτησης πτώχευσης, ανεξαρτήτως χρόνου έκδοσης του νόμιμου τίτλου και ανεξαρτήτως αν οι οφειλές έχουν αναγγελθεί στην πτώχευση από τη Φορολογική Διοίκηση.

Επομένως, ο οφειλέτης δεν απαλλάσσεται:

• Από τυχόν οφειλές του που ανάγονται στο χρονικό διάστημα από την υποβολή της αίτησης πτώχευσης έως την έκδοση της απόφασης επ’ αυτής, παρά το γεγονός ότι και οι εν λόγω οφειλές αποτελούν «πτωχευτικά χρέη» (με την έννοια ότι ανάγονται σε χρόνο πριν από την έκδοση απόφασης επί της αίτησης πτώχευσης).
• Από τυχόν οφειλές του που συνιστούν «ομαδικά» χρέη, δηλαδή οφειλές που γεννήθηκαν ή ανάγονται σε χρόνο μετά την κήρυξη της πτώχευσης και προέρχονται από τη δραστηριότητα του συνδίκου ή συνδέονται με τα στοιχεία της πτωχευτικής περιουσίας (π.χ. χρέη από Φ.Π.Α. τα οποία γεννήθηκαν μετά την κήρυξη της πτώχευσης από υποκείμενες σε φόρο πράξεις του συνδίκου κατά την εκκαθάριση της πτωχευτικής περιουσίας).
• Από τυχόν οφειλές του που συνιστούν «μεταπτωχευτικά» χρέη, δηλαδή οφειλές που δημιουργήθηκαν μετά την κήρυξη της πτώχευσης αλλά από τη δραστηριότητα του ίδιου του πτωχού οφειλέτη, δεν σχετίζονται δηλαδή με τη διαδικασία της πτώχευσης (π.χ. η οφειλή από φόρο κληρονομίας όταν η επαγωγή της κληρονομίας είναι μεταγενέστερη της κήρυξης σε πτώχευση ή, σε περίπτωση πτωχού φυσικού προσώπου, η οφειλή φόρου εισοδήματος που προέρχεται από δραστηριότητα του πτωχού μετά την πτώχευση).
• Επίσης, εξαιρούνται της απαλλαγής, ανεξαρτήτως του χρόνου στον οποίο ανάγονται, τυχόν οφειλές που προέρχονται από αδικήματα του ν. 4557/2018 «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2015/849/EE) και άλλες διατάξεις».

Συνέπειες της απαλλαγής

Σύμφωνα με το άρθρο 196 του ν. 4738/2020 και το άρθρο 2 της υπ’ αριθ. 44510 ΕΞ 2021 Κ.Υ.Α., επέρχονται οι εξής συνέπειες:

1. Οι υποκείμενες σε απαλλαγή οφειλές δεν λαμβάνονται υπόψη για τη χορήγηση στον οφειλέτη αποδεικτικού ενημερότητας ή βεβαίωσης οφειλής.
2. Οι υποκείμενες οφειλές δεν υπόκεινται σε συμψηφισμό με απαιτήσεις του οφειλέτη έναντι του Δημοσίου.
3. Οι υποκείμενες οφειλές δε λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του οφειλέτη για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο κατ’ άρθρο 25 του ν. 1882/1990.
4. Δεν επιβάλλονται από τη Φορολογική Διοίκηση σε βάρος του οφειλέτη μέτρα διασφάλισης καθώς και μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη αυτών των οφειλών.
5. Καταργείται αυτοδικαίως κάθε εκκρεμής διαδικασία διοικητικής εκτέλεσης ή άλλης αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του οφειλέτη για την είσπραξη αυτών των οφειλών.
6. Δεν επιβάλλονται από τη Φορολογική Διοίκηση σε βάρος του οφειλέτη διοικητικά μέτρα λόγω μη καταβολής των οφειλών που υπόκεινται σε απαλλαγή.

Κατ’ εξαίρεση, οι οφειλές που υπόκεινται στην απαλλαγή:

• Αναγγέλλονται από τη Φορολογική Διοίκηση στην πτώχευση του οφειλέτη, προκειμένου να εισπραχθούν από τη διανομή του προϊόντος της πτωχευτικής εκκαθάρισης.
• Μπορούν να εισπραχθούν με διοικητική/αναγκαστική εκτέλεση σε τυχόν ακίνητο του οφειλέτη επί του οποίου έχει εγγραφεί υποθήκη του Δημοσίου για τις εν λόγω οφειλές.
• Μπορούν να εισπραχθούν με αναγκαστική εκτέλεση σε τυχόν περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη που αποκτήθηκε σε χρόνο πριν από την κήρυξη σε πτώχευση (ή την καταχώριση στο Η.Μ.Φ. ή το Μητρώο Πτωχεύσεων, κατά περίπτωση, λόγω απόρριψης της αίτησης πτώχευσης) αλλά είχε αποκρυβεί στο πλαίσιο της πτωχευτικής διαδικασίας. Πρόκειται για περιουσιακά στοιχεία που τυχόν απεκρύβησαν από τον οφειλέτη κατά την εκδίκαση της αίτησης πτώχευσης και (σε περίπτωση που ο οφειλέτης κηρύχθηκε σε πτώχευση) δεν εντοπίστηκαν ούτε από το σύνδικο κατά τη διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας.

Προϋποθέσεις διαγραφής οφειλών

Σύμφωνα με το άρθρο 3 της Κ.Υ.Α., για τη διαγραφή των οφειλών στις οποίες εκτείνεται η απαλλαγή, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. Να έχει παρέλθει η προθεσμία για την άσκηση αίτησης ανάκληση της απαλλαγής (δηλαδή 3 έτη από την επέλευση της απαλλαγής) και να μην έχει ασκηθεί η ανωτέρω αίτηση. Σε περίπτωση που έχει ασκηθεί αίτηση ανάκλησης, να έχει εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση επ’ αυτής.
2. εφόσον ο οφειλέτης έχει κηρυχθεί σε πτώχευση, να έχει ολοκληρωθεί η ρευστοποίηση και διανομή της πτωχευτικής περιουσίας ή να έχει περατωθεί η πτώχευση με άλλο τρόπο.

• Να μην υφίσταται περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη βεβαρημένο από υποθήκη του Δημοσίου για τις οφειλές που υπόκεινται σε απαλλαγή. Σε περίπτωση που υφίσταται τέτοιο περιουσιακό στοιχείο, να έχει ολοκληρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση επ’ αυτού, είτε μέσω της πτωχευτικής διαδικασίας είτε μέσω ατομικής διοικητικής/αναγκαστικής εκτέλεσης.

1. Να μην υφίσταται περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη που είχε αποκτηθεί σε χρόνο πριν από την κήρυξη σε πτώχευση ή την καταχώριση στο Η.Μ.Φ. ή στο Μητρώο Πτωχεύσεων, κατά περίπτωση, αλλά απεκρύβη στο πλαίσιο της πτωχευτικής διαδικασίας ή, σε περίπτωση που υφίσταται τέτοιο περιουσιακό στοιχείο, να έχει ολοκληρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση επ’ αυτού και να μην υφίστανται άλλοι οφειλέτες/ευθυνόμενα πρόσωπα πέραν του απαλλασσόμενου οφειλέτη για τις οφειλές που υπόκεινται σε απαλλαγή.

Συμπέρασμα:

Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο διευρύνεται η πτωχευτική ικανότητα και σε φυσικά πρόσωπα, ανεξάρτητα αν έχουν την εμπορική ιδιότητα. Παρέχεται επομένως η δυνατότητα μιας δεύτερης ευκαιρίας αναφορικά με τα χρέη σε Δημόσιο, Τράπεζες και ιδιωτικούς εν γένει πιστωτές, εκτός από τα νομικά πρόσωπα και σε φυσικά πρόσωπα, ενώ προβλέπονται διαδικασίες λιγότερο χρονοβόρες και γραφειοκρατικές. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του πλαισίου αυτού παραμένει να αξιολογηθεί κατά την εφαρμογή του.

       

*             Οι πληροφορίες είναι ακριβείς με βάση τα δεδομένα που είναι γνωστά στον συγγραφεά κατά τον χρόνο σύνταξης του άρθρου. Δεν  έχουμε υποχρέωση να επικαιροποιούμε τα αναρτημένα άρθρα. Η δικηγορική μας εταρεία δεν αναλαμβάνει ευθύνη έναντι οποιουδήποτε τρίτου που δεν είναι πελάτης και δεν έχει υπογράψει τους όρους συνεργασίας μας.