Εκτελεστής Διαθήκης
Ο Αστικός Κώδικας προβλέπει τη δυνατότητα του κληρονομούμενου να ορίσει με τη διαθήκη του πρόσωπο ή πρόσωπα εμπιστοσύνης του, προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα τηρηθεί το περιεχόμενο της σύμφωνα με την πραγματική του βούληση.
Ως εκτελεστής διαθήκης λοιπόν, νοείται ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο (ή και περισσότερα), με έργο την εκτέλεση των διατάξεων τελευταίας βούλησης του διαθέτη. Απαραίτητη προϋπόθεση φυσικά, είναι να πρόκειται για πρόσωπο πλήρως ικανό για δικαιοπραξία, διαφορετικά ο διορισμός πάσχει από ακυρότητα. Σε περίπτωση μάλιστα που ο εκτελεστής περιέλθει μεταγενέστερα σε κατάσταση πλήρους ή μερικής ανικανότητας για δικαιοπραξία, τότε παύει και το λειτούργημά του αυτό.
Οι αρμοδιότητές του ξεκινούν από την αποδοχή του λειτουργήματός του, που συντελείται με δήλωση στον γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας, ο οποίος και συντάσσει σχετική έκθεση. Σε κάθε περίπτωση, το πρόσωπο που ο διαθέτης όρισε ως υπεύθυνο για τη διασφάλιση της πραγματικής του βούλησης, μπορεί να αποποιηθεί την ιδιότητα αυτή με τους ίδιους όρους και διατυπώσεις που ισχύουν για την αποδοχή. Αν η ανωτέρω δήλωση αποδοχής ή αποποίησης πραγματοποιηθεί πριν την επαγωγή της κληρονομίας είτε υπό αίρεση ή προθεσμία, πάσχει από ακυρότητα.
Ο εκτελεστής διαθήκης, δικαιούται να επιχειρεί είτε πράξεις που ρητά επέτρεψε ο διαθέτης, είτε πράξεις που είναι αναγκαίες για την εκτέλεση των διατάξεων της διαθήκης. Επιπλέον, υπό τους ίδιους όρους, θα καθορίζεται και κατά πόσο ο εκτελεστής θα έχει και διαχειριστική εξουσία στην κληρονομιά. Δηλαδή, από την ερμηνεία της διαθήκης θα καθορίζεται ο τύπος του εκτελεστή διαθήκης, δηλαδή αν αυτός θα έχει αμιγώς ή μερικώς διαχειριστική ή εποπτική εξουσία. Στις περιπτώσεις μάλιστα που ο εκτελεστής είναι και διαχειριστής είτε της κληρονομιάς εν γένει είτε συγκεκριμένων αξιώσεων, νομιμοποιείται ενεργητικά και παθητικά στις αγωγές της κληρονομιάς, ενώ στις άλλες περιπτώσεις, δικαιούται να ασκήσει παρέμβαση.
Ο νόμος, για μεγαλύτερη ασφάλεια προβλέπει ρητά ότι σε περιπτώσεις όπως η εκποίηση ακινήτων της κληρονομίας ή δημόσιων χρεογράφων ή μετοχών ή ομολογιών ανωνύμων εταιρειών, η συνομολόγηση δανείου ή συμβιβασμού ή η πραγματοποίηση δαπάνης που υπερβαίνει τα διακόσια ενενήντα ευρώ (290), αν ο κληρονόμος δε συναινεί στη τη διεξαγωγή τους, ο εκτελεστής δύναται να καταφύγει στο δικαστήριο της κληρονομιάς και να λάβει προηγούμενη σχετική άδεια. Ο διαθέτης όμως, μπορεί να ορίσει στη διαθήκη του ότι ο εκτελεστής δε δεσμεύεται από τους περιορισμούς αυτούς.
Ο εκτελεστής, σύμφωνα με το νόμο, ευθύνεται απέναντι στους κληρονόμους για κάθε ζημία που οφείλεται σε υπαιτιότητά του κατά τις διατάξεις του ΑΚ περί εντολής, ενώ σε περίπτωση που έχει και διαχειριστική εξουσία, φέρει και την υποχρέωση λογοδοσίας. Αν ο κληρονομούμενος όρισε με τη διαθήκη του περισσότερους εκτελεστές, τότε αυτοί για το κοινό τους πταίσμα ευθύνονται αλληλεγγύως και εις ολόκληρον. Ελλείψει διαφορετικής πρόβλεψης στη διαθήκη, ο εκτελεστής δικαιούται να ζητήσει ανάλογη αμοιβή από το δικαστήριο, το οποίο οφείλει να ακούσει προηγουμένως τον κληρονόμο, αρκεί αυτό να μην είναι ιδιαιτέρως δύσκολο.
Ο εκτελεστής, μπορεί να χάσει την ιδιότητά του αυτή, όποτε ο ίδιος επιθυμεί, αρκεί να δηλώσει παραίτηση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς, ο οποίος συντάσσει σχετική έκθεση. Η παραίτηση γίνεται χωρίς αίρεση ή προθεσμία και γνωστοποιείται στον κληρονόμο. Εκτός από την παραίτηση, η ιδιότητα αυτή παύει και σε περίπτωση θανάτου του εκτελεστή ή όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, σε περίπτωση που αυτός περιέλθει σε μεταγενέστερη πλήρη ή μερική ανικανότητα για δικαιοπραξία. Τέλος, η ιδιότητα του εκτελεστή μπορεί να παύσει και στην περίπτωση που ο κληρονόμος παρέχει επαρκή εγγύηση κατά την κρίση του δικαστηρίου, ότι θα εκτελέσει ο ίδιος τις διατάξεις της διαθήκης για τις οποίες ορίστηκε εκτελεστής.
Εκτελεστής Διαθήκης υπέρ Κοινωφελών Περιουσιών
Με το ν. 4182/2013 θεσπίσθηκε ειδικό καθεστώς για τους εκτελεστές διαθήκης υπέρ κοινωφελών περιουσιών.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 16 του ν. 4182/2013, στο Υπουργείο Οικονομικών καταρτίζεται και τηρείται Μητρώο φυσικών και νομικών προσώπων, από το οποίο επιλέγονται με κλήρωση που διενεργεί η αρμόδια αρχή, τα πρόσωπα που διορίζονται από αυτήν ως εκκαθαριστές κοινωφελών περιουσιών και οι εκτελεστές διαθηκών, όταν δεν ορίζονται από τη συστατική πράξη ή παρίσταται ανάγκη αντικατάστασης των οριζομένων, καθώς και οι κηδεμόνες σχολαζουσών κληρονομιών. Με την με αρ. 621ΕΞ/2021 υπουργική απόφαση Υφυπουργού Οικονομικών, όπως ισχύει, καθορίσθηκαν οι λεπτομέρειες για την κατάρτιση του Μητρώου εκτελεστών διαθηκών, εκκαθαριστών κοινωφελών περιουσιών και κηδεμόνων.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, Απαραίτητη προϋπόθεση για την εγγραφή στο μητρώο εκκαθαριστών κοινωφελών περιουσιών είναι η υποβολή αίτησης από τον ενδιαφερόμενο, αρκεί να μη συντρέχει στο πρόσωπό του κώλυμα σύμφωνα με το άρθρο 18 του ως άνω νόμου. Επομένως δεν νομιμοποιούνται να υποβάλλλουν αίτηση εγγραφής:
α) οι ανήλικοι
β) όσοι τελούν υπό δικαστική συμπαράσταση, πλήρη ή μερική που εμποδίζει την άσκηση των καθηκόντων τους
γ) όσοι έχουν πτωχεύσει και δεν έχουν αποκατασταθεί, καθώς και όσοι έχουν τεθεί σε αναγκαστική διαχείριση ή εκκαθάριση και
δ) όσοι έχουν καταδικαστεί για κακούργημα ή πλημμέλημα από δόλο σε ποινή φυλάκισης μεγαλύτερη των τριών (3) μηνών.
Τέλος, προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλλουν αίτηση εγγραφής στο Μητρώο εκκαθαριστών κοινωφελών περιουσιών, πρέπει να συντρέχουν οι ακόλουθες ιδιότητες:
α) Να είναι δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, πτυχιούχοι οικονομικών σχολών Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της ημεδαπής ή κάτοχοι ισοτιμίας και αντιστοιχίας τίτλου οικονομικής επιστήμης με πράξη αναγνώρισης του ΔΟΑΤΑΠ ή κάτοχοι πράξης αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων λογιστή φοροτεχνικού ή οικονομολόγου ή κάτοχοι πράξης αναγνώρισης επαγγελματικής ισοδυναμίας με τίτλο α΄ κύκλου σπουδών οικονομικής επιστήμης σύμφωνα με το π.δ. 38/ 2010 (Α΄ 78),
β) Να πρόκειται για νομικά πρόσωπα με εταιρική μορφή και αντικείμενο την παροχή νομικών ή οικονομικών υπηρεσιών, τα οποία όμως υποχρεούνται, κατά την άσκηση των καθηκόντων του εκτελεστή διαθήκης, εκκαθαριστή κοινωφελούς περιουσίας ή κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομιάς, να χρησιμοποιούν ως προστηθέντες μόνον φυσικά πρόσωπα που πληρούν τα προσόντα της περ. α΄.
* Οι πληροφορίες είναι ακριβείς με βάση τα δεδομένα που είναι γνωστά στον συγγραφεά κατά τον χρόνο σύνταξης του άρθρου. Δεν έχουμε υποχρέωση να επικαιροποιούμε τα αναρτημένα άρθρα. Η δικηγορική μας εταρεία δεν αναλαμβάνει ευθύνη έναντι οποιουδήποτε τρίτου που δεν είναι πελάτης και δεν έχει υπογράψει τους όρους συνεργασίας μας.