Πνευματικά δικαιώματα προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (software)
Πνευματικά δικαιώματα προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (software)
Τα προγράμματα η/υ προστατεύονται με βάση τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 91/250 «Για την νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών» ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με το Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, με κάποιες παρεκκλίσεις. Ειδικότερα, αντικείμενο προστασίας είναι τα προγράμματα η/υ και το προπαρασκευαστικό υλικό σχεδιασμού τους, εφόσον το υλικό είναι τέτοιο, ώστε να μπορεί σε ένα υστερότερο στάδιο να προκύψει από αυτό το πρόγραμμα του ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Συγκεκριμένα, προστατεύεται κάθε μορφή έκφρασης ενός προγράμματος, ενώ μένουν εκτός προστατευτικού πεδίου οι ιδέες και οι αρχές, στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο του προγράμματος του η/υ, καθώς και οι ιδέες και οι αρχές, στις οποίες βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής του, δηλαδή τα μέρη του προγράμματος, με τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους το πρόγραμμα, ο η/υ και ο χρήστης.
Τα προγράμματα η/υ καταρχήν προστατεύονται μόνο ως έργα λόγου με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και όχι ως εφευρέσεις με το δίκαιο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι άτυπο, δηλαδή για την προστασία του περιουσιακού και ηθικού δικαιώματος του δημιουργού του προγράμματος η/υ δεν απαιτείται, ούτε προβλέπεται κάποια τυπική πράξη, ήτοι να ακολουθηθεί κάποια διαδικασία κατοχύρωσης του προγράμματος.
Σε περίπτωση που τυχόν ανακύψει κάποιο πρόβλημα λόγω της προσβολής των δικαιωμάτων του δημιουργού πάνω στο πρόγραμμα η/υ από τρίτους, είναι θέμα απόδειξης ποιος προηγήθηκε στη δημιουργία του προγράμματος αυτού κλπ., η οποία απόδειξη επιτυγχάνεται με κάθε μέσο. Για την απόκτηση βέβαιης χρονολογίας, δηλαδή ενός χρονικού σημείου, κατά το οποίο αποδεικνύεται ότι υπήρχε το πρόγραμμα η/υ, μπορεί για παράδειγμα να γίνει πράξη κατάθεσής του (εκτυπωμένο και σε CD) σε Συμβολαιογράφο. Αυτή η διαδικασία δεν προβλέπεται από τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά συνηθίζεται στην πράξη προς διευκόλυνση της απόδειξης.
Το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, το οποίο προστατεύει τα προγράμματα η/υ, αποτελεί ειδική ρύθμιση. Ωστόσο, είναι δυνατή η συμπληρωματική εφαρμογή των διατάξεων του αθέμιτου ανταγωνισμού του Ν. 146/1914, εκτός από τις περιπτώσεις, όπου υπάρχει ηθελημένη άρνηση παροχής εννόμου προστασίας κατά το Ν. 2121/1993.
Σε διεθνές επίπεδο, τα προγράμματα η/υ προστατεύονται στη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης που διευθύνεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO), η οποία έχει κυρωθεί από την Ελλάδα. Έτσι, όσον αφορά τη διεθνή προστασία των προγραμμάτων η/υ και μόνο όταν η προστασία ζητείται σε χώρα άλλη από τη χώρα προέλευσης του έργου, οι χώρες που έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση αυτή και οι οποίες απαρτίζουν Ένωση κρατών για την προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών, προστατεύουν τα προγράμματα η/υ εξομοιώνοντάς τα με λογοτεχνικά έργα και εφαρμόζουν τις διατάξεις της αρχής της εθνικής μεταχείρισης των ξένων δημιουργών ή της αρχής της εξομοίωσής τους προς τους υπηκόους της χώρας, όπου ζητείται η έννομη προστασία, σε συνδυασμό με τις διατάξεις που προσδιορίζουν τη χώρα προέλευσης του προγράμματος.
Όταν η νομοθεσία ενός κράτους δεν παρέχει στο δημιουργό μεγαλύτερη προστασία με βάση την αρχή της εθνικής προστασίας, εφαρμόζονται οι διατάξεις για τα ελάχιστα όρια προστασίας που προβλέπει η Σύμβαση.
Επίσης, η Συνθήκη του WIPO για την Πνευματική Ιδιοκτησία, η οποία κυρώθηκε από την Ε.Ε. το 2000, συνδέεται με την ανωτέρω Σύμβαση της Βέρνης, χωρίς να εισάγει παρεκκλίσεις από τις υποχρεώσεις που έχουν τα κράτη μέλη σύμφωνα με αυτή.
Περαιτέρω, η Συμφωνία TRIPs, δηλαδή η Συμφωνία για τα δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου συνήφθη στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) και έχει κυρωθεί τόσο από την Ε.Ε. όσο και από την Ελλάδα. Στην ουσία, η Συμφωνία αυτή θεσπίζει νέες αυτόνομες διατάξεις που προσφέρουν επιπλέον προστασία, κυρίως στα κράτη που έχουν παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων και προϊόντων της διανόησης. Και η Συμφωνία αυτή επιβάλλει την υποχρεωτική εφαρμογή των διατάξεων της Σύμβασης της Βέρνης, ενώ εξομοιώνονται και εδώ τα προγράμματα η/υ με λογοτεχνικά έργα. Κατά τις διατάξεις της Συμφωνίας αυτής, η οποία εφαρμόζεται τόσο στα επιτεύγματα του πνεύματος όσο και στα τεχνολογικά επιτεύγματα, επιτρέπεται η κατοχύρωση του προγράμματος η/υ ως ευρεσιτεχνίας.
Η προστασία που παρέχει στον δημιουργό ενός προγράμματος η/υ το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πλήρης, άμεση και μακρόχρονη, προσφέροντας επιπλέον και άμεση ποινική προστασία κατά του παραβάτη.