Έννοια κοινωνίας κληρονόμων – Φορολογικά θέματα της κοινωνίας κληρονόμων
Σχετικά με την κοινωνία κληρονόμων η βασική ρύθμιση περιέχεται στο άρθρο 1884 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο:
«Αν οι κληρονόμοι είναι περισσότεροι, η κληρονομία γίνεται κοινή κατά το λόγο της μερίδας του καθενός. Αν δεν ορίζει διαφορετικά ο νόμος, στην κοινωνία μεταξύ των συγκληρονόμων εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις για την κοινωνία.»
Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι, αν μεταξύ των κληρονομιαίων αντικειμένων περιλαμβάνεται ατομική επιχείρηση, αυτή, ως σύνολο πραγμάτων, δικαιωμάτων, άυλων αγαθών ή πραγματικών καταστάσεων (όπως η πελατεία, η εμπορική φήμη, η πίστη, η καλή πορεία της επιχείρησης), που οργανώθηκαν σε οικονομική ενότητα από τον επιχειρηματία, καθίσταται κοινή κατά το λόγο της μερίδας καθενός κληρονόμου και στην κοινωνία αυτή μεταξύ των συγκληρονόμων εφαρμόζονται (αν επιμέρους διατάξεις δεν προβλέπουν αποκλίσεις) οι γενικές διατάξεις για την κοινωνία (άρθρα 785-805 ΑΚ).
Η κοινωνία κληρονόμων δεν έχει νομική προσωπικότητα, γι’ αυτό υποκείμενα των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων είναι τα φυσικά πρόσωπα που την απαρτίζουν ως κοινωνοί δικαιώματος.
Περαιτέρω, η διάθεση της ατομικής μερίδας στην επιχείρηση είναι ελεύθερη, όπως προβλέπει το άρθρο 1886 ΑΚ, που αποτελεί τη δεύτερη βασική διάταξη που ισχύει στην κοινωνία κληρονόμων:
«Κάθε συγκληρονόμος μπορεί να διαθέσει τη μερίδα του στην κληρονομία ή σε κάθε αντικείμενό της.»
Σύμφωνα δε με το άρθρο 45 περ. ε΄ του νέου Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ, ν. 4172/2013) η κοινωνία κληρονόμων που ασκεί επιχείρηση αναγνωρίζεται πλέον ως αυτοτελές υποκείμενο του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων και δεν υπόκειται στο φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, όπως με τον προηγούμενο ΚΦΕ (ν. 2238/1994), ενώ από το άρθρο 1 παρ. 1 του Κώδικα Φορολογικής Απεικόνισης Συναλλαγών (ΚΦΑΣ, περιέχεται στο ν. 4093/2012) προκύπτει ότι υποχρεούται σε τήρηση βιβλίων, έκδοση στοιχείων και υποβολή δεδομένων για διασταύρωση. Τέλος, από το άρθρο 3 παρ. 1 περ. α΄ του Κώδικα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (Κώδικας ΦΠΑ, ν. 2859/2000) προκύπτει ότι η κοινωνία κληρονόμων που ασκεί επιχείρηση, ως ένωση προσώπων, είναι υποκείμενο του ΦΠΑ.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η κοινωνία κληρονόμων που ασκεί επιχείρηση, μολονότι δεν αποκτά νομική αυτοτέλεια ως μη αναγνωριζόμενη από το αστικό δίκαιο ως νομικό πρόσωπο, εντούτοις αναγνωρίζεται ως αυτοτελές φορολογικό υποκείμενο, έχοντας όλες τις υποχρεώσεις που προβλέπει η φορολογική νομοθεσία (π.χ. έναρξης εργασιών, υποβολής φορολογικών δηλώσεων κ.λπ.).